Ấn Quang Văn Sao,

Quyển thứ ba

(Phần 2)

 

21. Lời tựa bản thạch ấn sách Giản Ma Biện Dị Lục

(viết thay cư sĩ Xí Giác Triệu Hy Y)

 

      Từ khi Phật pháp truyền vào Trung Quốc, đế vương các đời không ai chẳng sùng phụng, nhưng có những vị chỉ gieo hạt giống kết duyên, có vị ngộ chứng, đủ mọi hạng bất đồng. T́m lấy một vị thâm nhập kinh tạng, đạt thẳng nguồn Thiền, chứng diệu tâm Niết Bàn, có chánh nhăn Kim Cang, nhân lúc tu - tề - trị - b́nh được rảnh rỗi, bèn xiển dương tông chỉ “niêm hoa trực chỉ” (cầm cành hoa giở lên để chỉ thẳng vào tâm)[1] th́ chỉ có ḿnh Thanh Thế Tông hoàng đế là bậc nhất. Nếu không phải là bậc Pháp Thân đại sĩ thừa nguyện tái lai, nắm vững cốt lơi đạo Quyền - Thật bất nhị, độ chúng sanh luân hồi không nơi nương tựa th́ há có được như vậy hay chăng? Về trước thuật của nhà vua, trong Đại Tạng có Viên Minh Cư Sĩ Ngữ Lục gồm ba quyển (Viên Minh Cư Sĩ là đạo hiệu của Thanh Thế Tông). Ngoài ra, những tự, bạt, truyện, kư, thấy rải rác trong những kinh, luận, ngữ lục, thảy đều khéo léo khế hợp tâm Phật, ngầm hợp ư Tổ. Chữ nào chữ nấy tỏ rơ sự thật, lời nào lời nấy đều quy tông. Như gảy bàn tính, như báu Ma Ni, phàm những ai có đủ con mắt không ai chẳng bội phục!

Vào cuối đời Minh, trong số đồ đệ của sư Mật Vân Viên Ngộ, có Pháp Tạng tự là Hán Nguyệt, thiên tư thông minh, mẫn tiệp, gốc ngă mạn sâu dầy. Sau khi đại ngộ, bèn muốn làm bậc cao nhân thiên cổ độc nhất không ai sánh bằng, v́ thế lập bậy chủ kiến, viết sách Ngũ Tông Nguyên, mong muốn vượt trội hết thảy. Chẳng biết Như Lai tâm ấn như vầng trăng trong mát, mây ngă mạn vừa đùn, liền che mất ánh trăng; Chân Như diệu tánh như thái hư không, bụi ngă mạn vừa bay tung, liền bẩn thể chất của Không. Đủ mọi thứ bôi vẽ, trau chuốt, bẹo h́nh bẹo dạng cuồng vọng, trái nghịch, cầu thăng hóa đọa, biến khéo thành vụng. Mật Vân quở lên, trách xuống, Pháp Tạng cùng với học tṛ là Hoằng Nhẫn vẫn chấp mê chẳng tỉnh. Sư phải cứu vớt nhiều lần nhưng ông ta lại toan lấn lướt ngài Mật Vân, bảo “ta tự ngộ không cần thầy”, Mật Vân bị ép phải đem mối đạo giao phó. Những ngôn thuyết của Pháp Tạng phần nhiều là dối lập, ít có sự thật. Hàng tri thức thời ấy tuy biết ông ta sai, nhưng thầy ông ta c̣n chẳng làm ǵ được; lại thêm môn đ́nh của ông ta quá mạnh, hàng sĩ đại phu đa phần là kẻ ngoại hộ, chỉ sợ vừa phê phán đă khó khỏi mắc họa. Do vậy, họ đều chẳng dám bàn đến nữa.

Đến năm Ung Chánh mười một (1733), Thế Tông xem khắp các ngữ lục của Mật Vân, Pháp Tạng, Hoằng Nhẫn, thấy tri kiến của họ lầm lạc liền chép ra hơn mấy mươi ư kiến phỏng đoán, tà thuyết của họ để biện định chánh - tà một phen. Tính ra đến hơn mười vạn chữ, đặt tên là Ngự Chế Giản Ma Biện Dị Lục, liền cho khắc thành sách để thành bản in của triều đ́nh, lại truyền đưa sách ấy vào Đại Tạng ḥng trừ tà thuyết để chánh nhân tâm, chấn hưng Tông phong, sáng tỏ đạo Tổ. Đến năm thứ mười ba (1735) khởi công khắc in Đại Tạng, nhưng xe rồng đă lên làm khách cơi trời. Cao Tông (Càn Long) kế vị, ngày ngày phải lo muôn chuyện, chẳng rảnh rỗi đề xướng, đến nỗi rốt cuộc chẳng được nhập tạng. Sách đă khắc thành bản in chánh thức của triều đ́nh được giữ trong đại nội, chẳng dễ lưu thông. V́ thế, những hàng đại gia Tăng - tục bác học đa văn hiện thời đều chẳng biết đến tựa đề sách này.

Năm Giáp Th́n (1904) đời Quang Tự, bạn tôi là Tử Nhậm t́m được hai bộ sách này ở chợ sách Bắc Kinh, gởi một bộ cho pháp sư Đế Nhàn mong Ngài đề xướng quyên mộ lưu thông, một bộ giao cho ông Dương Nhân Sơn gởi qua Nhật Bản, đưa vào Đại Tạng Kinh bản in mới của Hoằng Giáo Thư Viện. Mùa Xuân năm nay, tôi muốn vượt biển đến đất Hỗ (Thượng Hải) gặp cư sĩ Địch Sở Thanh. Tôi nói: “Ông thích truyền bá những sách cổ, sao không lấy cuốn Giản Ma Biện Dị Lục trong Đại Tạng Kinh của Hoằng Giáo Thư Viện để khắc ván ấn hành? Sách này do Thế Tông đem tâm pháp của Linh Sơn, Tứ Thủy để mở đại quang minh tạng Kim Cang chánh nhăn cho hai đạo Nho, Thích. Nếu sách này được lưu truyền, chẳng những người tham Thiền lập tức biết chỗ quy hướng, ngay cả người đề cao Khổng Mạnh để ḍ t́m Thành Minh đến cùng cực cũng sẽ như ngồi thuyền gặp được gió thuận, mau đến được bờ kia!” Cư sĩ nói: “Trước kia, ở kinh đô, con t́m được một bộ trong đống đồ cũ nát, cất trong rương sách đă hơn cả năm. Nếu không nhờ thầy nói, chắc là bỏ qua mất rồi!” Liền giao cho nhà in để họ chiếu theo thể thức in thạch bản, in ra một ngàn bộ, xin tôi viết lời tựa. Tôi hết sức vui mừng, quên ḿnh kém cỏi, soạn lời tựa để phô bày cơ duyên ẩn - hiển như vậy.

 

22. Lời tựa cho sách Tam Thập Nhị Tổ Truyện Tán

 

      Khởi đầu từ chuyện đức Thế Tôn giơ cành hoa, Ca Diếp mỉm cười, “chánh pháp nhăn tàng, Niết Bàn diệu tâm” liền được phổ biến khắp hoàn vũ. Cho đến khi đại giáo truyền sang Đông, Tổ Đạt Ma từ trời Tây sang, những vị viên ngộ Phật tánh, triệt chứng tự tâm, tiếp nối huệ mạng của Như Lai, làm đạo sư cho trời người, thật rất nhiều. Những vị được Truyền Đăng Lục, Cao Tăng Truyện ghi chép chỉ là mười phần, một phần trong trăm ngàn phần mà thôi. C̣n những vị ẩn đức chẳng phô bày, giấu kín chẳng tỏ rơ làm sao kể xiết được?

Thanh Thế Tông Hiến Hoàng Đế (Ung Chánh) đă chứng Pháp Thân từ lâu, thừa nguyện tái lai, dù Tông hay Giáo không ǵ chẳng thấu nguồn tột đáy. Kể từ khi lên ngôi, trong ṿng mười năm, chuyên coi sóc việc chánh trị, chẳng đề xướng Phật pháp v́ mong thiên hạ thái b́nh, phong tục thuần mỹ. Sau đấy mới tuyên bố pháp hóa sẽ dễ được lợi ích, như đồ đựng đă khử chất độc có thể chứa được cam lộ. Đến năm Ung Chánh 11, bèn dùng thân nhân vương (vua trong cơi người) làm chuyện pháp vương, một vai gánh vác cả Phật pháp lẫn thế pháp. Nho giáo, Thích giáo, nhất đạo cùng hành. Lấy tâm pháp Linh Sơn, Tứ Thủy để thuật luân âm truyền tân tục diệm[2], Không - Hữu bất nhị, Chân - Tục viên dung, thật muốn cho nhân dân trong khắp cơi đời đều là con đích thật của đấng Như Lai, hữu t́nh trong hiện tại lẫn tương lai đều cùng được hưởng cảnh sắc rạng rỡ nơi bổn địa.

Vào mỗi ngày Sóc, Vọng[3], hoặc thánh đản của Phật, Bồ Tát liền trực tiếp bảo ban quần thần nơi triều đ́nh, hoặc truyền chiếu chỉ tới đại thần nơi biên cương cho đến thứ dân, làm cho họ đều hiểu rơ tự tâm, đều hướng đến đạo nghịch trần theo giác, chẳng đến nỗi bỏ uổng Phật tánh, chịu nỗi đau buồn sanh tử luân hồi oan uổng. Hoặc hạ sắc chỉ truyền các tùng lâm trong thiên hạ phải tận lực giữ Thanh Quy, tinh tu phạm hạnh, chân tham thật ngộ, minh tâm kiến tánh, ngơ hầu hoằng dương quang đại pháp đạo, hỗ trợ kế sách của vua. Lại vào những ngày sóc - vọng, ắt đích thân nâng ngọn bút sắc sảo, cung kính vẽ h́nh một bậc cổ đức. Trích lấy những điều chính yếu trong truyện kư của vị ấy, soạn thành tiểu truyện. Lại làm một bài tán nhằm phát huy nghĩa lư uyên áo, tự chép trên đầu bức vẽ. Cho khắc in thạch bản giữ trong đại nội, ngơ hầu làm bản mẫu dùng in rập ḥng được lưu truyền. Bắt đầu từ tháng Hai năm Ung Chánh 11 cho đến tháng Ba năm Ung Chánh 13, vẽ được tổng cộng ba mươi hai vị. Đến tháng Tư, xe rồng lên làm khách cơi trời, khiến cho vô lượng cổ đức chưa tỏa được quang minh sâu thẳm, đáng tiếc lắm!

Đến năm Càn Long thứ 9 (1744), với mục đích trang hoàng, vua đem ba mươi hai cuốn trục bản rập h́nh Tổ ấy ban cho chùa Lư An ở Vũ Lâm[4]. Về sau, nhà chùa tu chỉnh Tự Chí bèn đem bộ truyện tán ấy đặt vào đầu sách để cảm tạ ân sủng, nhưng bộ truyện tán đó chưa được khắc thành sách. Do vậy, cơi đời chẳng được thấy nghe. Trộm nghĩ đạo phong của cổ đức trời người ngưỡng mộ, như vầng trăng vằng vặc trên không, vạn con sông đều hiện bóng. Quang minh sáng sạch, mở rộng tâm mắt con người, tự có thể đốn khai tâm địa, thấy thấu suốt bầu trời chân tánh. Lại được ngọn bút tài hoa của Thế Tông phát huy, cùng cổ đức chiếu rọi lẫn nhau thấu suốt không tỳ vết. Nếu một phen được xem đến liền thấu cội đạt nguồn, đạt được minh châu nơi chéo áo, phá trần, ĺa chấp, mở được kinh quyển đại thiên. Từ đó tâm tâm tương ấn, đăng đăng tương truyền[5], khiến cho ḿnh lẫn người cùng chứng chân thường, khiến cho phàm thánh cùng lên bờ Giác, ngơ hầu chẳng phụ Thế Tông một phen dốc ư soạn truyện. Do vậy, quyên mộ cư sĩ Ưng Quư Trung bỏ tiền khắc bản để làm của chung cho những người cùng chí hướng. Trước mỗi truyện, đặt đề mục, khiến cho vừa xem đến liền hiểu rơ ngay, cũng như chép duyên khởi để bảo cùng những người thông suốt trong tương lai.

 

23. Lời tựa sách Tịnh Nghiệp Lương Đạo

 

      Sa Bà là đường hiểm sanh tử. Cực Lạc là quê nhà thường trụ. Chúng sanh do một niệm bất giác, đi vào trong đường hiểm không thể thoát ra được. Dù có muốn ĺa đường hiểm này trở về quê nhà, nhưng chúng sanh không có con mắt huệ chẳng biết hướng về đâu. Nếu không có người hướng dẫn tốt lành, chẳng những đi nhầm vào đường rẽ, rốt cục thành đi sai đường, lại c̣n phải lo sa hầm sụp hố, táng thân mất mạng nữa! Tịnh Độ ba kinh, một luận cũng như hết thảy kinh luận Đại Thừa đều là đạo sư (người dẫn đường). Nhưng do văn sâu xa, nghĩa uyên áo, kẻ sơ cơ chẳng dễ lănh hội. Tuy là vô biên diệu nghĩa, đầy đủ không sót ǵ, nhưng do tâm thức ám độn nên thường nghi ngờ chẳng thể quyết đoán được, tuy có ḷng tin nhưng chẳng thể phát sanh. Do vậy, cổ đức các đời đều lưu lại ngôn giáo ḥng thích hợp thời tiết, căn cơ. V́ thế, pháp được lưu truyền, không úng tắc, mọi căn cơ đều được lợi lạc, cứu tế.

Cư sĩ Vô Danh tuy chưa tự độ, nhưng chí thiết tha độ người; v́ thế, bèn sao lục những câu thích hợp thời cơ trong Lạc Bang Văn Loại và văn tập của các vị Liên Tŕ, Tử Bách, Hám Sơn, Ngẫu Ích được hơn mấy mươi thiên ḥng thích ứng cho những người vừa mới nhập pháp môn. Đợi đến khi đă hiểu được đường lối, sẽ đọc toàn bộ những tác phẩm gốc, ắt biết vị của một giọt nước và vị của biển cả không hai, không khác. Đại sự nhân duyên xuất thế của đức Như Lai chỉ có một pháp Tịnh Độ mới có thể rốt ráo tỏ bày bổn hoài của Phật. Cư sĩ Vô Danh khiêm tốn, chẳng dám tự chuyên, bảo Quang giám định. Do đó, tôi bèn đặt tựa đề là Tịnh Nghiệp Lương Đạo (hướng dẫn tốt lành cho Tịnh nghiệp).

 

24. Lời tựa sách Phật Học Sơ Giai

 

      Phật pháp rộng lớn, chẳng dễ suy lường. Muốn cho đồng nhân đều được tắm gội pháp trạch th́ phải do mắt thấy tai nghe sự tích nhân quả báo ứng, luân hồi sanh tử nông cạn để chỉ bảo, dẫn dụ, khiến cho họ bỏ đi cố chấp câu nệ, hư huyễn, thấy được trời đất rộng lớn ḥng đoạn nghi sanh tín, càng vào càng sâu, ắt mong triệt ngộ tự tâm, khôi phục cái ḿnh sẵn có và nương vào Phật từ lực văng sanh Tây Phương. Lại c̣n đem những điều ấy giáo hóa mọi người, quyết chẳng chịu trên cô phụ sự giáo hóa của Phật, dưới chẳng phụ tánh linh của chính ḿnh, bao kiếp cam chịu sanh tử luân hồi khổ độc. Cư sĩ Đinh Phước Bảo thệ nguyện hoằng thâm, từ bi rộng lớn, muốn cho dân chúng đều lên được bờ giác; nhân đó, bèn thâu thập những chuyện nhân quả luân hồi, công đức của Tam Bảo, lợi ích của Tịnh Độ từ di tập của các bậc danh hiền Tăng - tục cũng như từ kinh luận của Phật, Tổ, soạn thành sách, đặt tên là Phật Học Sơ Giai (bước đầu học Phật), mong cho độc giả nhân đây bèn t́m cầu, đối với đại pháp chẳng thể nghĩ bàn “đoạn Hoặc chứng Chân, từ phàm thành thánh” đều tự đạt được, thật sự thực hiện được. So với những bộ sách ông đă soạn trước đây như Phật Học Chỉ Nam, Phật Học Khởi Tín Biên, và Lục Đạo Luân Hồi Lục th́ tuy chi tiết hay giản lược khác nhau, nhưng cốt yếu đều nhằm tạo bậc thang cho người mới học mà thôi! Nếu là bậc trượng phu quyết liệt, ắt phải đăng phong tạo cực[6], quyết chẳng đến nỗi vạch đất tự hạn chế để ḥng được yên ổn chẳng muốn tiến lên nữa!

 

25. Lời tựa sách Thích Giáo Tam Tự Kinh

(viết thay cho Xuy Vạn Lăo Nhân Thích Quảng Chân[7] chùa Tụ Vân ở Trung Châu, Thục Đông, thời Thiên Khải nhà Minh)

 

      Con người có cùng một cái tâm, tâm có cùng một lư ấy, phàm - thánh chẳng hai, chúng sanh và Phật như một, do mê - ngộ sai khác đến nỗi thăng - trầm thật khác biệt. Đại Giác Thế Tôn xót thương, thị hiện thành Chánh Giác, chuyển đại pháp luân. Vốn từ nhất tâm mà tạo dựng bè báu trong bến mê, muốn cho khắp đời vị lai đều lên bờ đạo. Do vậy, đem những ǵ đă giảng trong Ngũ Thời Giáo[8] và ư chỉ “truyền riêng ngoài Giáo” giao cho các đệ tử, sai lưu thông rộng răi. Do vậy, chư Tổ các tông nối tiếp nhau hưng khởi, hoằng Tông diễn Giáo, thay Phật hoằng dương, giáo hóa. Đến nay lâu đời nhiều năm, sự nhiều nghĩa rộng, nếu chẳng đọc thấu hiểu Đại Tạng diệu ngộ tự tâm, sẽ không thể nào suy lường đầu mối, nắm được cương yếu. Tôi thường muốn tóm lược đại khái để chỉ bảo hàng hậu tấn, do nghĩ đến tiên sinh Vương Bá Hậu[9] thời Tống Nho soạn sách Tam Tự Kinh để tóm tắt đạo luân thường, xử thế hằng ngày và những chuyện tích thái b́nh hay loạn lạc của các đời, khiến cho người học trước là biết được đại lược, về sau sẽ dần dần hiểu rộng. Tuổi thơ học đến, lớn lên thực hành, lập thân hành đạo, thờ vua, giúp dân, khôi phục điều thiện sẵn có trong tâm tánh con người.

Do vậy bèn phỏng theo ư đó, thuật đại lược chuyện Như Lai giáng sanh, thành đạo, thuyết pháp độ sanh, chư Tổ tiếp nối huệ mạng Phật, tùy cơ lập giáo, cũng như những lời hay hạnh đẹp tự lợi, lợi người của chư cổ đức, đặt tên là Thích Giáo Tam Tự Kinh, để khi c̣n làm sa-di[10], đọc tụng, tu tập, biết những nghĩa trọng yếu của kinh Phật, hiểu rơ cương tông của đạo Tổ. Lớn lên, xem khắp Tam Tạng, tham học khắp năm tông, diệu ngộ tự tâm, thầm hợp Phật ư, mới biết: “Sắc núi, tiếng khe đều chỉ bày Đệ Nhất Nghĩa Đế; quạ kêu, sẻ hót cùng nói vô thượng tâm tông”. Chẳng đồng, chẳng khác, chẳng có, chẳng không, vừa là Quyền, vừa là Thật, vừa là Tục, vừa là Chân. Rộng th́ tột cùng hư không chẳng thể chứa đựng được, gọn th́ t́m lấy một chữ cũng không thể được. Sau đấy, nương đại nguyện luân, xiển dương pháp hóa, khiến cho pháp giới chúng sanh quy y Nhất Thể Tam Bảo, khôi phục mặt mũi vốn có, truyền vô tận tâm đăng. Đấy chính là điều tôi thường mong mỏi hàng hậu tấn phát tâm tu tập vậy!

 

26. Lời tựa cho tập Mô Tượng Thi của cư sĩ Lưu Viên Chiếu

(do ông ta khắc con dấu có chữ Chiếu trong ṿng tṛn nên mở đầu vẽ một h́nh tṛn)

 

      O Một đoạn quang minh này chẳng phải nhân, chẳng phải quả, chẳng phải thánh, chẳng phải phàm, chẳng phải đoạn, chẳng phải thường, chẳng phải sanh, chẳng phải diệt, cổ kim thường hằng, chiếu trời soi đất. Khi Phật chưa xuất thế, lúc Tổ chưa từ trời Tây qua, ai nấy vẫn sẵn đủ, chẳng thiếu chẳng thừa. Hiềm rằng chúng sanh đang mê, ôm của báu mà chịu túng quẫn, ngược ngạo dùng ánh sáng chiếu trời soi đất này để khởi Hoặc tạo nghiệp, luân hồi sáu nẻo. Do vậy, đức Thế Tôn muốn lập cách tế độ, thị hiện thành Chánh Giác, vào lúc cuối đêm thấy sao Mai, hoát nhiên đại ngộ, bèn than thở: “Lạ thay! Lạ thay! Hết thảy chúng sanh có đủ trí huệ, đức tướng của Như Lai, nhưng do vọng tưởng, chấp trước mà chẳng chứng đắc. Nếu ĺa vọng tưởng, chấp trước th́ Nhất Thiết Trí, Tự Nhiên Trí, Vô Ngại Trí đều được hiện tiền”. Do vậy, tùy cơ giáo hóa, đối bệnh phát thuốc.

Do chúng sanh căn cơ chẳng giống nhau, nên Ngài nói ra pháp Tiệm hay Đốn, hoặc Thật, hoặc Quyền, đủ mọi thứ bất đồng. Tuy lập ra các phương tiện, nhưng không ǵ chẳng nhằm uyển chuyển dẫn dụ chúng sanh, khiến cho ai nấy đều triệt chứng tâm quang này, rốt ráo thành Phật mới thôi! Đấy chính là “lời thô, lẽ tế đều quy về Đệ Nhất Nghĩa. Thoạt đầu th́ ngàn căn cơ đều vun bồi, cuối cùng th́ đồng quy một đạo”. Lại do chúng sanh độn căn nếu chẳng liễu thoát ngay trong một đời này th́ luân hồi sanh tử hoàn toàn không thể chấm dứt được. V́ thế, đặc biệt mở ra pháp môn tín nguyện niệm Phật để người chưa đoạn Hoặc nương vào Phật từ lực đới nghiệp văng sanh, người đă đoạn Hoặc nương theo Phật từ lực mau chứng được Pháp Thân; khiến cho khắp thượng trung hạ căn dù thánh hay phàm cùng chứng chân thường, sanh lên bờ kia, phô bày cùng cực bản hoài xuất thế của Như Lai, triệt để đạt được Phật tánh chúng sanh sẵn có. Cao đẹp thay ân Phật, hết kiếp không thể khen ngợi trọn vẹn!

Đến khi đại giáo truyền sang Đông, pháp này bèn được gọi là Liên Tông do pháp này niệm Phật cầu sanh Tây Phương, liên hoa hóa sanh, được dự vào Liên Tŕ Hải Hội, thân cận Di Đà Thế Tôn và Quán Âm, Thế Chí, các thượng thiện nhân. Về sau, tổ Đạt Ma từ Tây Vực qua truyền Phật tâm ấn, chỉ thẳng tâm người, kiến tánh thành Phật. Nhưng chỗ thấy biết, thành tựu của pháp ấy chính là chỉ ra Phật tánh thiên chân sẵn có trong tâm chúng ta, khiến cho con người trước hết biết được cái gốc th́ hết thảy các pháp tu chứng sẽ tự có thể nương theo đó để tiến hướng, cho đến khi tu cái không thể tu, chứng cái không thể chứng mới thôi! Chứ không có nghĩa là hễ ngộ liền được phước huệ đều vẹn toàn, viên măn Bồ Đề, rốt ráo Phật đạo đâu nhé! Ví như vẽ rồng điểm mắt khiến cho tự được thụ dụng. Do vậy pháp này thạnh hành nơi Chấn Đán, rực rỡ, rạng ngời, đạo “tâm này chính là Phật”, pháp “không phải tâm, không phải Phật” phổ biến khắp hoàn vũ. Người căn cơ thiên bẩm sâu dầy th́ đối với mỗi một cơ, một cảnh, hễ biết được đầu mối th́ nói lời, thốt lẽ, tự ĺa khuôn sáo, vào sanh ra tử trọn chẳng vướng mắc, được đại giải thoát, được đại tự tại vậy! Nếu căn cơ hơi kém, dẫu được đại ngộ, nhưng phiền năo tập khí chưa thể đoạn sạch th́ vẫn là người trong sanh tử, xuất thai cách ấm, đa phần mê mất. Bậc đại ngộ hăy c̣n như thế, huống chi kẻ chưa ngộ!

Do đó, hăy nên chuyên tâm dốc chí nơi pháp môn Tịnh Độ cậy vào Phật từ lực mới là kế sách ngàn vạn phần ổn thỏa thích đáng vậy. Cư sĩ Lưu Viên Chiếu túc căn sâu dầy, hiện tu tập tinh thuần, đối với hai tông Thiền - Tịnh đều nắm được yếu chỉ, nhưng coi trọng pháp môn Niệm Phật là đạo tự lợi, lợi người rốt ráo. Mỗi khi có cảm xúc bèn thể hiện qua thi ca, ghi chép lại được 108 bài, đặt tên là Mô Tượng (sờ voi, ư nói chỉ sờ soạng, phỏng đoán, không hiểu rơ hoàn toàn); bởi lẽ đại đạo vô ngằn, há có thể dùng một lời tầm thường để diễn tả trọn vẹn được nổi ư? Bất quá mượn ư để diễn tả đó thôi. Con ông ta và họ hàng muốn cho hậu thế đều được hưởng nhờ, toan đưa thi tập này vào gia phả, nhờ Quang thuật đại ư để bảo cùng người đời sau.

 

27. Lời tựa cho bản đúc kẽm lưu thông cuốn Phật Học Thuật Yếu

 

      Từ khi Phật pháp truyền vào Trung Quốc đă hơn một ngàn tám trăm năm, dù Tăng hay tục, dù nam hay nữ, những người thâm nhập Kinh Tạng, triệt ngộ tự tâm kể sao cho xiết! Ấy là v́ Chân Như Phật tánh ai nấy sẵn có, chỉ v́ mê không giác, ngay từ đầu chẳng mất, đến khi được nghe ngôn giáo của Như Lai, được hàng tri thức chỉ dạy liền biết hạt châu nơi chéo áo, Phật tánh luôn tồn tại, chẳng ĺa đương xứ được đại tự tại, tự lợi, lợi người, thọ dụng vô tận. Thiên Thai Trần Cần Tiên nữ sĩ xưa có huệ căn, đối với các tông Thiên Thai, Thiền, Tánh, Tướng, Tịnh Độ đều biết được chỗ sâu thẳm, nhưng lại riêng khen ngợi Tịnh Độ, mong cho hết thảy những ai chẳng thể triệt ngộ tự tâm, đoạn Hoặc chứng chân sẽ ngay trong một đời này liền đạt lên địa vị A Bệ Bạt Trí. Cũng có thể gọi là “đối với cái rộng răi nắm được cái chánh yếu, đối với pháp rộng sâu biết được điều quan trọng”, những điều được phát huy đều khế hợp cả lư lẫn căn cơ. Tuy sao lục từ nhiều chỗ tạo thành tác phẩm, nhưng giống như rải tiền trong một nhà, đồng nào đồng nấy dính thành một chuỗi, khiến cho người dùng có thể cầm lấy ngay được. Đối với những ngă ba sông, đường rẽ đều nêu bày tường tận, khiến cho hành giả mạnh mẽ tiến thẳng tới trước, cũng chẳng thể nói là không có công lao ǵ!

      Tiếc rằng con bà là Viên Thọ Tuân căn tánh chẳng được như mẹ! Đối với trước thuật của mẹ hoàn toàn không hiểu biết, muốn sao lục để lưu truyền, nhưng cứ lăm lăm trích yếu rút gọn. Không biết chỗ nào nên rút gọn, chỗ nào không nên rút gọn. Chẳng nên rút gọn mà cứ rút gọn bừa th́ có khi bị khuyết điểm ư nghĩa không rơ ràng, phép hành văn không thích hợp. Đă thế lại c̣n sai ngoa đầy dẫy, đến nỗi có rất nhiều chỗ từ ngữ chẳng thể hiện được ư nghĩa. Đủ thấy đạo này phải có thiện căn mới có thể chứng nhập thù thắng được. Nếu không, dẫu chí thân như mẹ với con, cũng chẳng thể truyền được! Cư sĩ Tôn Ngọc Tiên ở Phụng Hóa muốn đúc bản kẽm lưu thông, ngơ hầu bậc tu mi trượng phu, khuê các anh hiền cùng phát tâm mong được bằng bà ta, cùng chứng Phật tánh vốn có, nên ủy thác Quang giám định. Nhân đó, sửa cho đúng chỗ sai ngoa, bỏ những câu sai chỗ, đặt tựa đề là Phật Học Thuật Yếu vậy!

 

28. Lời tựa tái bản cuốn Cách Ngôn Liên Bích

 

      Sở dĩ con người cùng với trời đất xưng là Tam Tài là v́ có thể cách vật trí tri, khắc kỷ, giữ lễ để làm sáng tỏ cái Minh Đức, đạt đến chí thiện. Bỏ đi điều này th́ chỉ là một phường có huyết khí[11] mà thôi, sao có thể đứng chung với trời đất xưng là Tam Tài cho được? Mạnh Tử cho rằng “Lúc đêm tối không duy tŕ được đầy đủ những ư niệm trong sạch th́ chẳng khác ǵ cầm thú cho mấy!”[12] Lại c̣n bảo: “Nguyên do để con người khác với cầm thú rất nhỏ nhặt, kẻ hèn bỏ đi, quân tử giữ lấy”[13]. Do vậy biết rằng: Nếu mặc t́nh phóng túng làm càn làm quấy th́ chẳng qua mang danh con người, chứ chẳng khác ǵ cầm thú, có thể c̣n kém hơn!

“Cách vật trí tri” chính là tâm pháp được truyền dạy bởi chư thánh. Coi nhân dục (ḷng ham muốn của con người) là vật, bởi nó sanh khởi từ ngoại cảnh, ắt phải cách trừ (trừ khử) cho sạch th́ lương tri sẵn có trong tâm tánh mới có thể hiển hiện toàn thể. Lương tri đă có th́ đức phải sáng. Cách vật và trí tri đều là nhằm để làm sáng tỏ cái Minh Đức! Minh Đức đă sáng th́ chính là dùng ư thành tâm chánh để tu thân vậy. Đây chính là chuyện thất phu thất phụ đều có thể làm được! Nếu hiểu “cách vật trí tri” là “thúc đẩy sự hiểu biết của chúng ta đối với cái lư của mọi sự vật trong khắp cùng thiên hạ đến tận cùng” th́ đó chỉ là hiểu nơi cành ngọn, không phải là cội gốc. Tuy là thánh nhân vẫn có những điều không thể làm được. Làm sáng tỏ được Minh Đức th́ riêng thân ḿnh thiện. Nếu có địa vị hành đạo th́ dùng tiên giác để giác ngộ hậu giác, khiến cho thiên hạ cùng thiện. Chúng ta chưa thể trừ sạch ḷng ham muốn của con người, [khiến cho] thiên lư lưu hành th́ cần phải học biết nhiều về những lời lẽ hành vi của cổ nhân, dùng đó để hướng dẫn tiền đồ, hằng ngày đọc tụng suy nghĩ, cốt sao lỗi càng ngày càng ít, đức càng ngày càng cao cho đến khi đức thuần không c̣n lỗi mới thôi.

Tăng Tử lúc lâm chung c̣n nói: “Dè dặt kinh sợ như vào vực sâu, như đi trên băng mỏng. Từ nay trở đi, ta biết ḿnh mới tránh khỏi được!” Cừ Bá Ngọc năm 50 tuổi, biết 49 năm trước sai trái. Khổng Tử c̣n buồn bản thân đức chưa tu, học chưa hiểu thấu, nghe được điều nghĩa chưa thể thực hiện, điều bất thiện chưa thể sửa đổi! Đến năm 70 tuổi, c̣n mong trời cho sống thêm vài năm để học kinh Dịch ḥng tránh khỏi lỗi lớn. Tuy nói là dùng thân để thuyết pháp ḥng khuyến khích hậu tấn, nhưng thật ra đă thuộc vào công phu cách vật trí tri của thánh hiền, gắng sức không ngơi, không lúc nào nghĩ là đă xong xuôi!

Tiên sinh Kim Lan Sanh ở Sơn Âm[14] thâu thập những câu nói răn nhắc thân tâm của tiên hiền, soạn thành sách Cách Ngôn Liên Bích, khiến cho người học như vào núi báu, tùy ư thu thập. Công ấy quả thật chẳng cạn nhỏ! Cư sĩ Trương Thụy Tăng ở Duy Dương từ nhỏ đă coi sách này là khuôn phép chánh yếu, tiếp đó muốn cho sách được truyền bá rộng răi cho mọi người, bèn giảo đính tường tận, dùng phương pháp bao biếm khuyên điểm[15], chỉ rơ những điều nào nên bắt chước theo, điều nào nên kiêng tránh, khiến cho người đọc đỡ phí tâm lực vẫn biết được nên chọn lấy và nên bỏ bớt những điều nào. Dụng tâm có thể nói thật là thiết tha. Khắc in xong, nhờ tôi viết lời tựa. Do vậy, tôi bèn lược thuật danh nghĩa của chữ Tam Tài và công phu cách vật trí tri của thánh hiền, nhằm giúp sáng tỏ những điều đă được nói đến trong tập sách này, khiến cho người học nắm được công phu thân thiết để hạ thủ, tiến tu đức chẳng ngơi, đáng sánh cùng trời - đất mới thôi. Người có đủ con mắt ắt chẳng cho lời tôi là trái lẽ, sai bậy vậy!

 

29. Lời tựa tái bản sách Bất Khả Lục

 

      Cái họa nữ sắc cực kỳ khốc liệt. Từ xưa đến nay do họa này mà nước mất nhà tan, diệt thân tuyệt tự biết là bao nhiêu! Dẫu chưa đến nỗi ấy, nhưng trong số đó, những kẻ thân đang khỏe mạnh trở thành suy nhược, chí đang sáng suốt thành hôn ám, biến tư chất đội trời đạp đất, mong thành thánh thành hiền biến thành hạng tầm thường hèn tệ, không có chí lập thân, làm sao tính kể được nổi? Huống chi những kẻ nghịch thiên lư, loạn nhân luân, sống làm loài cầm thú mặc áo, đội mũ, chết đọa trong tam đồ ác đạo, làm sao có thể thấy hết, biết hết cho được? Ôi! Cái họa nữ sắc sao mà khốc liệt đến mức cùng cực như vậy! Do đó, chư thánh chư hiền đặc biệt từ bi thương xót hoặc dùng lời cứng rắn để răn dạy, hoặc dùng lời nhẹ nhàng để khuyên bảo, ngơ hầu cả cơi đời đều biết được lư “phước thiện họa dâm”. Lại c̣n nêu ra các sự thực để răn dạy ngơ hầu những ai biết tự ái đọc đến ắt sẽ sợ sệt, kinh hoảng, hiểu ra, cạn ḍng lũ nhân dục, khôi phục thiên lương sắp diệt. Từ đấy, hết thảy đồng luân đều hưởng phước giàu thọ khỏe mạnh, b́nh yên, vĩnh viễn ĺa khỏi họa nghèo bệnh, chết yểu. Đây chính là lư do bộ Bất Khả Lục được soạn tập. Cư sĩ Trương Thụy Tăng muốn khắc lại để ấn thí, bảo tôi viết lời tựa nhằm phô bày nghĩa trọng yếu của việc bớt dục.

Phải biết: Đối trước sắc đẹp, dục tâm bừng bừng th́ lời lẽ khuyên răn nhân quả báo ứng đều khó thể đoạn tâm ái. Nếu [lúc ấy] có thể quán bất tịnh th́ một trận lửa dục sẽ băng tiêu ngay lập tức. Con em đất Trường An ở xứ Tần (Thiểm Tây) của tôi phần nhiều thích chơi dế. Có ba anh em tuổi đă choai choai, đêm trăng đi bắt dế nơi g̣ mả, chợt thấy một thiếu phụ, nhan sắc tuyệt vời, bèn cùng đuổi theo. Người thiếu phụ ấy khuôn mặt biến đổi, thất khiếu[16] ứa máu, lưỡi thè ra hơn cả thước, ba đứa nó sợ chết ngất. Ngày hôm sau người nhà đi t́m, cứu sống được một đứa, mới biết chuyện ấy. Đứa c̣n sống bệnh nặng mấy tháng mới khỏi, con cháu nhà ấy chẳng dám đi bắt dế vào ban đêm nữa! Khi thiếu phụ đó chưa biến đổi khuôn mặt th́ ḷng yêu nhập vào xương tủy, không thỏa ḷng dục không xong! Đến khi mặt đă biến đổi th́ kinh hăi đến chết, tâm ái chẳng hề c̣n nữa! Nhưng trong lúc chúng cùng nhau đuổi theo cô ta ấy, đương nhiên chưa thấy máu và lưỡi thè ra. Sao khi máu chưa chảy, lưỡi c̣n ngậm bèn sanh tâm ái; lúc máu chảy, lưỡi thè ra lại sanh tâm sợ? Hiểu rơ điều này, hễ thấy trang sắc nước hương trời đều tưởng như con quỷ treo cổ thất khiếu tuôn máu, lưỡi thè ra hơn thước, sao đến nỗi bị sắc làm mê, sống chẳng hưởng hết tuổi trời, chết đi bị đọa vĩnh viễn trong đường ác ư?

Do vậy, Như Lai dạy kẻ ái dục nặng nề quán bất tịnh. Quán lâu ngày c̣n có thể đoạn Hoặc chứng chân, siêu phàm nhập thánh, chứ phải đâu chỉ không phạm tà dâm, tiết dục, ǵn giữ sanh mạng mà thôi ư? Nữ nhân nhan sắc xinh đẹp yêu kiều khiến người ta sanh tâm ái, hành dục sự, chẳng qua chỉ là một tấm da mỏng bên ngoài, rực rỡ diễm lệ gây mê hoặc đó thôi! Nếu bóc lớp da mỏng ấy đi th́ chẳng những các vật được bọc trong lớp da ấy chẳng thể yêu mến được, mà ngay cả lớp da mỏng ấy cũng tuyệt đối không thể yêu luyến nổi! Nếu lại c̣n mổ xẻ thân ra th́ chỉ thấy máu mủ dầm dề, xương thịt chằng chịt, tạng phủ phân tiểu bầy hầy khắp đất, hôi dơ tanh tưởi, chẳng nỡ thấy nghe. So với h́nh dáng biến đổi của thiếu phụ trên đây c̣n đáng sợ hăi, chán ghét hơn trăm ngàn lần!

Dẫu cho giai nhân tuyệt thế nghiêng nước đổ thành th́ những vật được chứa trong lớp da mỏng có ai là không như vậy đâu? Sao con người chỉ nh́n cái vẻ bên ngoài, chẳng xét kỹ nội dung? Yêu chút phần sắc đẹp, chẳng tính đến nhiều phần xấu ác? Tôi mong sao thế nhân bỏ vẻ bên ngoài, hăy xem xét nội dung, chán cái “nhiều xấu ác” để bỏ chút vẻ đẹp, ḥng cùng thoát biển dục, cùng lên bờ giác. Lại trong lúc dâm dục hừng hực, không thể chế ngự, chỉ nên nghĩ nữ âm[17] như miệng rắn độc, như đem nam căn bỏ vào miệng rắn, tâm thần kinh hoảng, xương tóc run rẩy. Vô biên nhiệt năo sẽ nguội lạnh ngay lập tức! Đấy chính là phương pháp diệt dục giản dị nhất vậy!

 

30. Lời tựa [khuyên] giữ vẹn luân lư cho sách Bất Khả Lục

 

      Trời là đại phụ, đất là đại mẫu. Hết thảy nam nữ đều là con cái của trời đất, đều là ruột thịt của ta. Đă là ruột thịt th́ phải tận hết ḷng ḥa thuận, yêu thương, che chở, nâng đỡ, mong cho ai nấy được yên ổn. Như thế chính là đứa con xứng đáng của trời đất, chẳng khiến người sanh ra ḿnh hổ thẹn! Đă có thể che chở, nâng đỡ con cái của trời đất, ắt trời đất sẽ che chở nâng đỡ kẻ đó, khiến cho phước sâu, thọ dài, mọi chuyện như ư. Nếu như mặc t́nh hoành hành, khinh hiếp con cái của trời đất th́ tổn phước, giảm thọ, diệt môn, tuyệt tự. Khi một hơi thở ra không hít lại được, vĩnh viễn đọa ác đạo trải trăm ngàn kiếp, không lại được mang thân người nữa! Ấy chính là tự ḿnh chuốc lấy họa, nào phải trời đất không nhân từ đâu!

Khoan nói đến những chuyện khác, ḱa như vợ con, chị em, ai nấy đều có. Nếu kẻ nào ḍm ngó vợ con, chị em ḿnh, ta liền nổi nóng, bực tức, muốn đánh nhau, sao lại thấy vợ con, chị em người ta có chút nhan sắc tâm bèn khởi xằng dâm niệm, ư muốn ô nhục họ? Cùng là con cái của trời đất, là ruột thịt của ta; nếu với người ruột thịt khởi ư niệm bất chánh th́ là ô nhục con cái của trời đất, khinh khi người ruột thịt, kẻ ấy c̣n có thể đứng trong trời đất, c̣n đáng gọi là người nữa ư? Huống chi đạo vợ chồng thuộc trong Tam Cương, Ngũ Thường, nam nữ lập gia đ́nh là giềng mối lớn lao của con người. Con người sở dĩ khác với cầm thú là do có nhân luân. Nếu làm chuyện khinh miệt lư, loạn luân, th́ chính là đem thân người làm chuyện cầm thú; thân tuy là người nhưng thật ra chẳng bằng cầm thú. V́ sao vậy? V́ cầm thú không biết luân lư, con người biết luân lư! Biết luân lư mà vẫn khinh miệt luân lư th́ phải ở dưới loài cầm thú!

Nhưng hết thảy chúng sanh do dâm dục sanh, cho nên tập khí rất nặng, phải ngăn ngừa sâu xa. Tưởng như người thân, tưởng như kẻ oán, tưởng bất tịnh ngơ hầu dứt bặt tà niệm, thuần toàn chánh niệm. Oán và bất tịnh th́ trong lời tựa trước đă nói, ở đây chỉ riêng phát huy về ư “tưởng như người thân” ngơ hầu người đọc cùng giữ trọn vẹn thiên luân chẳng ôm giữ ác niệm. Kinh Tứ Thập Nhị Chương dạy con người nên xem các người nữ như sau: “Tưởng người già như mẹ, người lớn hơn như chị, người nhỏ hơn như em, coi đứa bé bỏng như con gái, sanh tâm độ thoát, dứt bặt ác niệm”. Kinh Phạm Vơng dạy: “Hết thảy người nam đều là cha ta, hết thảy người nữ đều là mẹ ta. Đời đời không khi nào ta chẳng từ họ sanh ra, phải sanh tâm hiếu thuận, tâm từ bi”. Như vậy, che chở, nâng đỡ họ c̣n chưa xuể, lẽ đâu khởi tâm xấu hèn, muốn làm ô nhục họ?

Đời Minh có một người học tṛ mắc thói dâm, chẳng thể tự chế, bèn hỏi Vương Long Khê[18]. Long Khê nói: “Ví như có người bảo ông: ‘Ở đây có cô gái làng chơi nổi tiếng, ông có thể đến chơi bời’. Theo lời đó, ông đến gặp, hóa ra là mẹ hoặc chị em ông, ngay khi ấy ḷng dâm của ông có nguội lạnh hay chăng?” Đáp: “Nguội chứ!” Long Khê nói: “Thế nhưng dâm vốn là không, ông hăy hiểu cho đúng vậy”. Nếu con người chịu coi hết thảy nữ nhân là mẹ, là con gái, là chị em, th́ không những ác niệm dâm dục không do đâu sanh khởi, mà sanh tử luân hồi c̣n nhờ đó mau chóng thoát khỏi! Trong bộ sách Bất Khả Lục, những lời gương mẫu, những câu nói khuyên răn nhẹ nhàng, những câu chuyện phước thiện họa dâm, và những ngày tháng nơi chốn nên kiêng ngừa [ăn nằm] đều nhất nhất nêu rơ. Tâm giác thế tỉnh mê ấy có thể nói thật là tha thiết. Cư sĩ Trương Thụy Tăng ở Duy Dương tâm lợi người tha thiết, liền cho khắc in lưu hành, sai Quang phát huy những điều trọng yếu để trấn áp ḷng dục. Do đấy, bèn tường thuật ư chỉ đại khái về “tưởng như kẻ oán, tưởng là bất tịnh”. Tiếp đó, v́ anh họ ông ta là Chánh Huân qua đời, muốn đem công đức này truy tiến linh thức để tội chướng tiêu diệt, phước trí cao rạng, thoát khỏi Dục giới ngũ trược, sanh vào chín phẩm liên bang. Do t́nh hiếu hữu của cư sĩ, nên tôi lại soạn lời tựa bàn về chuyện giữ vẹn luân thường mong sao những ai thấy nghe đều xét soi tường tận th́ may mắn lắm thay!

 

31. Lời tựa cho cuốn Vạn Niên Bạ[19] bàn giao Phổ Tế Thiền Tự

(viết thay cho ḥa thượng Liễu Dư, chỉ bàn giao chứ không thay đổi thập phương)

 

      Đạo tràng Viên Thông trọn khắp ba đời chẳng tăng chẳng giảm. Phong thái, khuôn phép Phổ Môn vạn pháp không thiếu, không thừa. Hằng cổ hằng kim, như như bất biến, hữu t́nh vô t́nh pháp pháp viên dung. Tuy ngàn đức Phật cùng xuất thế, trọn chẳng có ǵ hưng. Dẫu tam tai cùng khởi, há có ǵ bại! Danh sơn Bổ Đát[20] của Quán Âm đại sĩ chính là cảnh tượng Chân Như Thật Tế rốt ráo. Về mặt ứng hóa th́ pháp tùy duyên khởi, đạo do người hoằng. Hưng - phế, thông - tắc đều có nguyên do. Xét từ khi thủy tổ Huệ Ngạc khai sơn vào đời Lương, Chân Hiết thiền sư khai tông vào đời Tống, cho đến khi được sùng tín vào đời Nguyên, được nổi tiếng vào đời Thanh, đều đạo cao ngất đời, đức cảm chín loại. Chấn hưng tông phong, rộng lưu truyền sự giáo hóa huyền diệu, khiến cho khắp trong ngoài bốn biển đều được phủ mây Từ, chúng sanh sáu đường đều thấm mưa pháp. Cao đẹp thay! Tốt lành thay! C̣n ǵ hưng thạnh hơn!

Kể từ khi được nổi tiếng, chùa hai lần được sắc tu[21]. Đời đời tuân theo quy củ đă định, gia phong chẳng suy. Đến đầu đời Hàm Phong, giặc tóc dài dấy loạn, nhân dân nheo nhóc, hương lửa nhiều năm đoạn tuyệt, chi phí do vậy thiếu hụt, pháp khí, đồ đạc đều chẳng đủ dùng. Phàm Trụ Tŕ đến nhậm chức, những ǵ cho chính vị ấy gầy dựng th́ đến khi thôi làm Trụ Tŕ, bèn cho khiêng về chùa ḿnh. Nếu có để lại, đều tính tiền bàn giao. Thậm chí vật hư nát quá sức, chẳng đáng giá đồng nào, cứ nhất loạt chiếu theo giá trị như vật mới mà bàn giao, tính tiền thành một ngàn mấy trăm đồng, giống như sang tiệm ngoài chợ, hàng hóa đồ đạc đều bán cho chủ mới. Cái gọi là “thường trụ” chỉ là nhà trống, kinh tượng mà thôi. Tệ nạn ấy do chiến tranh cũng không lấy ǵ làm lạ. Về sau, thế đạo thái b́nh, đèn nhang nhộn nhịp, nhưng vẫn giữ nguyên thói cũ, chẳng hề sửa đổi mảy may! Những ai từng trông coi việc chùa, ắt biết rơ nguyên do

Nay nhằm lúc Văn Liên lăo ḥa thượng thôi làm Trụ Tŕ, tôi được các vị lăo ḥa thượng và pháp quyến các pḥng giao cho trách nhiệm nặng nề ấy. Tự thẹn tài kém đức mỏng, chẳng dám đảm nhận, nhưng đôi lần ba lượt bị ép buộc, chẳng cho thoái thác. Trộm nghĩ Phổ Tế là danh sơn đạo tràng của Bồ Tát trong thiên hạ. Từ đời Lương đến thời Dân Quốc đă qua mười thế kỷ, tṛn một ngàn năm. Nay đă lạm giữ chức này, dám đâu không gắng sức trù tính để hưng khởi điều lợi, trừ khử mối tệ, bồi đắp nguyên khí cho thường trụ, kính v́ các vị, v́ pháp, v́ người, một phen dốc chí. Nhân đó, nói:

- Thường trụ về bản chất vốn thuộc thập phương, chứ không phải tài sản riêng của một ḿnh vị Trụ Tŕ. Đúng lư, tất cả tài chánh phải thuộc về thường trụ. Phàm tiền tài, thóc gạo, vật dụng trang hoàng, bất luận là do thường trụ đă có từ trước hay vật do chính vị Trụ Tŕ sắm sửa cũng chẳng được đem đi hay bán lại cho chùa sau khi hết làm Trụ Tŕ. Chi phí làm lễ nhậm chức Trụ Tŕ do chính vị Trụ Tŕ ấy bỏ ra, chẳng được hao phí của thường trụ. Như thế sẽ thấy của thường trụ ngày càng sung túc, pháp đạo cũng do đó thạnh vượng.

Văn Liên lăo nhân nghe vậy hớn hở, hoan hỷ, phát Bồ Đề tâm, xin đem khoản tiền bàn giao một ngàn mấy trăm đồng tiền ấy một nét bút xóa sạch. Những đồ vật hư nát chẳng đáng nhắc tới bèn cùng đại chúng vứt đi. Vật nào dùng được bèn chiếu theo giá trị mới - cũ mà ghi vào Vạn Niên Bạ để bàn giao. Những thứ được sắm sửa về sau, nhất loạt ghi vào sổ. Quy củ tài chánh của Trụ Tŕ và thường trụ đều phỏng theo tùng lâm các nơi, chỉ có chức Trụ Tŕ phải tuyển từ con cháu các pḥng trong chùa[22]. Ấy gọi là “tử tôn thập phương”. Mong rằng từ đây về sau, phàm ai làm Trụ Tŕ và những ai đảm trách chức vụ, ai nấy đều phát Bồ Đề tâm, vun bồi cho thường trụ, khiến cho từ ân của Đại Sĩ theo chiều dọc th́ suốt cả ba đời, theo chiều ngang bèn trọn khắp mười phương, ai nấy trong đời này phước lẫn huệ đều thạnh, được trời - người kính ngưỡng, lâm chung th́ thân lẫn tâm đều tốt lành, Phật - thánh đến rước. Như thế th́ một niệm ngu thành của Bất Huệ cũng như một phen khổ tâm của cụ Văn chẳng thành hư uổng, ai nấy đều được lợi ích thật sự. Do vậy, bèn lược thuật nguyên ủy ghi vào đầu sổ, để cho những người thông suốt trong đời mai sau đều biết được duyên khởi vậy!

 

32. Lời tựa cho từ đường mới của Thống Tổ ở Biệt Am

(viết thay cho thầy Mậu Lượng)

 

      Đạo Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đức Như Lai đă chứng chính là cái tâm hiện tiền nhất niệm phiền năo kết nghiệp điên đảo hôn mê của ta và hết thảy chúng sanh. Biết được cái tâm phiền năo kết nghiệp điên đảo hôn mê này th́ trên có thể nối tiếp được huệ mạng của Như Lai, dưới có thể làm đạo sư cho trời người, khiến cho hết thảy chúng sanh đều cùng biết tâm này, cùng chứng đạo Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Ấy chính là “tâm, Phật, chúng sanh, cả ba không sai biệt. Mê - ngộ dẫu khác, thể vốn chẳng hai; đường Trường An thênh thang, xưa nay chẳng hề cấm ai đi. Tự ḿnh chẳng về, hễ về liền được, gió trăng quê cũ há ai tranh?” Từ khi Thế Tôn thị hiện thành Chánh Giác, trong bốn mươi chín năm rộng nói kinh pháp, nêu đại kinh trong vi trần, chỉ minh châu trong chéo áo. Ba ngàn năm qua, người tắm gội pháp trạch ngộ tự tâm, chứng giác đạo, độ hữu t́nh, số nhiều c̣n hơn cát sông Hằng, há thể kể xiết!

Như Thống Tổ của Biệt Am chúng ta, xưa trồng cội đức, thừa nguyện tái lai, đồng chân xuất gia[23], tuổi nhược quan[24] bèn ngộ đạo, mở bày Phổ Môn, trùng hưng Pháp Vũ, truyền tâm ấn, chấn hưng tông phong, sống ngoài hải đảo, đạo rền hoàn vũ. Sáu phen ngồi nơi đạo tràng, rộng ban ngôn giáo. Do vậy chẳng những được vạn dân ngưỡng mộ, mà c̣n được một người[25] chú ư. Do vậy, ban tặng tiền của, ban ca-sa tía, nhiều lượt thí ân mưa móc chín trùng, chỉ mong cầu chúc nước nhà, nhân dân đều được tắm gội ân quang Đại Giác. Người đương thời cố nhiên đều kính ngưỡng, mà hậu thế cũng chẳng ai không tôn sùng. Trước kia, tiên sư[26] là Giới Văn lăo nhân và Khai Như ḥa thượng thường nghĩ ḿnh chưa xứng làm pháp duệ[27], chưa thể kế tục được giềng mối tốt đẹp, toan tỏ tấm ḷng thành tưởng nhớ cội nguồn, thành lập hội tạo dựng từ đường, bởi lẽ từ đường đă lập từ trước quá sơ sài, chẳng đủ tỏ ḷng kiền thành, cung kính ḥng báo đáp tổ đức, [chẳng đủ] khởi ḷng quán cảm để con cháu [gắng sức tu tập cho] tốt đẹp hơn.

Năm Quang Tự 18 (1892), toàn núi tậu chút ít ruộng hương hỏa của nhà họ Châu; nhân đó, mười mấy nhà[28] góp lại, hoặc góp một phần vốn, hoặc mấy phần vốn, tiền đóng góp được bao nhiêu đó đem mua một trăm mẫu ruộng để lấy vốn xây dựng nhà từ đường mới. Về sau, bị người ngoài xâm chiếm mất hơn một nửa, chỉ c̣n được ba mươi mốt mẫu mà thôi. Do đất ruộng mới khai khẩn, chưa trừ hết phèn. V́ vậy, hai mươi năm qua, vẫn chưa xây cất được. Nay ruộng đă thuần thục, thâu hoạch ổn định. V́ thế, mùa Xuân năm nay khởi công dựng nhà từ đường. Mười nhà thay phiên làm ruộng, hết một ṿng lại trở lại từ đầu. Thật ra, ư của thầy Khai Như và thầy tôi là muốn cho con cháu đời sau vào từ đường cúng bái, lễ tượng gieo tấm ḷng thành, tâm tự suy nghĩ: “Tổ sư cũng giống như người khác. Ngài là trượng phu, ta cũng vậy. Há nên đề cao thánh cảnh nhưng chính ḿnh ở địa vị phàm phu chăng?” Do vậy, đại tâm khởi lên mạnh mẽ, noi dấu bậc tiên giác, phá vô minh, chứng pháp tánh, tiếp nối Phật huệ, độ chúng sanh, sao cho viên thông đạo tràng được thường trụ bao kiếp. Đạo pháp của bậc đại huệ được lưu hành khắp pháp giới, mới chẳng thẹn là con cháu của tổ sư, là đệ tử Như Lai vậy. Những người cùng hàng với tôi hăy gắng lên! (viết vào năm Dân Quốc thứ hai – 1912)

 

33. Lời tựa cho Miên Vân Từ Đường

(viết thay cho thầy thư kư chùa Pháp Vũ)

 

      Con người sống trong thế gian huyễn trụ mấy mươi năm. Kể từ khi có hiểu biết trở đi, ngày đêm toan tính, bận bịu rộn ràng, không ǵ chẳng nhằm nuôi thân ḿnh và gia đ́nh, giữ thể diện, để của cải lại cho con cháu mà thôi! Xét đến cái gốc bệnh chỉ v́ do chấp trước có Ngă, không chịu buông xuống. Mối lo toan kết chặt, dù Phật có thuyết pháp cũng không thể cởi gỡ được, đâm ra đối với vị chủ nhân ông bản lai diện mục của ḿnh bèn bỏ qua không thèm hỏi đến, mặc t́nh lưu chuyển theo nghiệp, vĩnh viễn trầm luân chẳng đáng buồn ư?

Ḥa thượng Khai Nhiên túc nhân sâu dầy, sanh trong nhà tướng, lớn lên sợ sát nghiệp, chẳng thích theo đuổi việc quân. Nghe Hóa Văn lăo nhân thuyết pháp bèn gieo thân dưới ṭa, xuống tóc làm Tăng đă mấy mươi năm, chuyên chú tham cứu. Chỉ hận chưa được gặp mặt, giăi bày cơ duyên, nên chỗ Ngài ngộ giải sâu - cạn [như thế nào] chẳng thể lường được! Đến cuối đời Quang Tự, Sư trụ tŕ chùa Pháp Vũ, bèn tự lập từ đường, để làm kỷ niệm, đặt tên là Miên Vân. Mây chính là vật không biết từ đâu đến, không biết đi về đâu, huyễn sanh, huyễn diệt, trọn không có tướng nhất định, nhưng có thể tuôn mưa ngọt nhuần thấm khắp cơi đất, khiến cho hữu t́nh vô t́nh đều được yên ổn, thật giống như người đă chứng vô ngă tướng, bèn không trụ vào đâu để sanh tâm, độ thoát hết thảy chúng sanh nhưng không có tướng độ. Sư toàn thân buông xuống, an trụ trong ấy. Đấy có phải là thể hiện sở ngộ của ḿnh hay chăng? Hay là khiến cho con cháu đời sau lấy đó làm khuôn phép? Nghĩa ấy huyền diệu, đáng suy nghĩ sâu xa vậy!

 

34. Lời tựa cho từ đường của Thông Trí pháp sư

(viết thay cho đại sư Ngộ Khai)

 

      Kể từ khi Thế Tôn nhập diệt, tứ y hoằng pháp[29], hiện thân Phổ Môn, hiện h́nh trong sáu nẻo, nghịch - thuận, ẩn - hiển, đủ mọi phương tiện tùy thuận cơ nghi đều làm cho độ thoát. Diệu hạnh thần thông chẳng thể nghĩ bàn ấy chỉ bậc thánh mới làm được, chứ phàm chẳng thể sánh bằng. Nếu hiện làm thân sa-môn th́ ly trần thoát tục, dựng cao pháp tràng, chấn hưng tông phong, lưu thông pháp hóa, nối huệ mạng của Phật. Đấy chính là diệu hạnh thông thường hoằng truyền xiển dương Phật giáo của bậc Pháp Thân đại sĩ và phàm phu đại tâm. Do hai hạnh này nên theo chiều ngang th́ trọn khắp mười phương, theo chiều dọc th́ tột cùng ba đời, không một nơi nào chẳng nhận được Phật quang, không một ai chẳng được gội ân Phật.

Đến khi pháp truyền sang Chấn Đán (Trung Hoa), hai ngàn năm qua, bậc hoằng pháp đại sĩ rộng truyền pháp hóa, Tông thuyết đều thông, Định - Huệ đều b́nh đẳng, hiện thân thuyết pháp dùng đức khuất phục người, quạt gió Chân trong nhà lửa, tuôn mưa Pháp nơi ruộng t́nh, độ khắp ba căn, thống nhiếp các cơ, ai nấy khôi phục thiên chân sẵn có, cùng chứng giác đạo nơi tâm. V́ thế, vua quan quy mạng, dân chúng dốc ḷng thành kính, rộng nêu lẽ huyền, giúp đỡ chánh trị. Công lao, dấu tích lớn lao ấy khó thể thuật trọn. Dù những bộ như Cao Tăng Truyện, Truyền Đăng Lục ghi chép hơn trăm quyển, vẫn chỉ là một hai phần trong ngàn vạn phần mà thôi! Trong đời gần đây, có vị xưa đă gieo cội đức, thị hiện sanh trong gia tộc lớn, mắt nh́n xuyên thế giới nổi trôi, một vai gánh vác bến bờ lớn lao; ngồi yên nơi đạo tràng viên thông, thâm nhập Bảo Vương tam-muội, cùng tu cả Thiền lẫn Tịnh, gồm thâu Tông - Giáo, hiện tướng lưỡi rộng dài diễn dương rộng lớn Viên Tông, duỗi cánh tay b́nh đẳng tiếp độ khắp ba căn, ngay nơi phàm tâm chỉ ra Phật tâm, gồm thâu vạn hạnh về một hạnh. Người như vậy chỉ có vị thầy quá văng của tôi là Thông Công pháp sư vậy.

Sư húy là Tầm Nguyên, tự Thông Trí, biệt hiệu Ức Liên Sa Môn. Họ ngoài đời là Nguyễn, người huyện Nghi Trưng, Dương Châu, là con thơ của Trung Đường Nguyên Công, sanh nhằm giờ Mùi, ngày mồng Tám tháng Ba năm Quư Măo, tức năm Đạo Quang 22 (1842)[30]. Bà mẹ Sư là X… người kinh đô. Đến khi Nguyên Công qua đời, do xung khắc với con cái ḍng đích quá mức, mẹ Ngài bèn đem con trở về kinh đô, ở nhờ nhà ông cậu. Đến lớn, Sư tướng mạo khôi vĩ, tiếng nói sang sảng, tánh ưa Đạo thuật (thích tu tiên), chẳng mong làm quan, chỉ muốn làm vị thần tiên trường sanh, tấm ḷng phóng khoáng, dạo chơi Bồng Đảo[31], thường tiếc nuối v́ chẳng gặp được bậc chân nhân[32].

Đến năm Đồng Trị thứ 12 (1873), tuổi tṛn 21, ngẫu nhiên đến chùa Long Tuyền, gặp ḥa thượng thủ ṭa là ngài Bổn Nhiên, thông suốt giáo lư, thấu triệt Thiền Tông. Sư cho rằng đây là bậc đắc đạo cao nhân, bèn nêu điều ḿnh thường ấp ủ. Ngài Bổn Nhiên cười: “Ông vô cớ vứt bỏ thiên chân Phật tánh ḿnh sẵn có để cầu làm thần tiên chưa chắc đă được và chẳng thể ra ngoài bảy đường được! Bỏ vàng gánh gai, nhận tớ làm chủ. Ông có tướng mạo như thế, sao lại có chí kém hèn đến thế?” Sư bèn bỏ ngay ḷng mong mỏi ấy, cầu được nhiếp thọ. Ngài Bổn Nhiên nhân đó cho xuống tóc tại chùa Thất Tháp ở kinh đô, [chùa ấy] là chi phái của chùa Thạch Phật. Từ đó, thường thân cận vị thầy thọ nghiệp của ḿnh, nghiên cứu giáo điển, quyết chí tu tŕ. Đến năm Quang Tự thứ 4 (1878), thọ Cụ Túc Giới ở chùa Vân Cư tại Kinh Tây. Do nghĩ ḿnh mới hiểu biết giáo lư thô lược, chưa tṛn bổn phận, kể chuyện ăn, đếm của báu nào được lợi ích ǵ, Sư bèn cất bước du phương, tham học khắp các bậc Tông tượng. Đến năm Quang Tự thứ 14 (1888), dự vào hội chúng của Tín Chân lăo nhân ở chùa Phật Đảnh Sơn tại Phổ Đà, thầy tṛ đạo hợp, được trao tâm ấn, được nối pháp ḍng Lâm Tế Chánh Tông đời thứ bốn mươi hai.

Năm ấy, Sư diễn giảng kinh Lăng Nghiêm ở chùa Pháp Vũ. Từ đấy, suốt hơn mười năm thường được mời giảng, mỗi kỳ thính chúng cả mấy trăm người. Sư riêng tâm đắc nơi kinh Lăng Nghiêm, do vậy bèn soạn sách chú thích, muốn cho lư Đại Phật Đảnh, tánh thường viên thông được hiển hiện toàn thể, không c̣n bị ẩn giấu chút nào. Soạn thành sách Khai Mông (chỉ điểm cho những người c̣n mờ mịt, chưa hiểu biết) gồm mười quyển, nay đă được Tịch Công[33] chùa Vạn Thọ ở Duy Dương cho khắc ván lưu thông. Tiếc là Sư bẩm tánh thật thà, chỉ chú trọng đến cội gốc, chẳng quan tâm đến nhánh ngọn. Chỉ muốn phát huy sao cho lư tánh được triệt để hiển lộ, giăi bày trọn vẹn; c̣n chuyện chọn chữ dùng từ, chưa xét kỹ càng, đến nỗi tác phẩm bị mắc khuyết điểm rối ren, thiếu sót. May là c̣n được bậc tác gia[34] có đủ con mắt gọt dũa sửa đổi trở thành vườn pháp hoàn bích, thành gương báu cho Lăng Nghiêm.

Sư b́nh sanh chí tại Lăng Nghiêm, nhưng hạnh tại Tịnh Độ. Nhật khóa niệm Phật ba vạn tiếng, thề cầu văng sanh. Sáng ra tŕ chú Đại Bi tàn một cây hương để làm Trợ Hạnh, muốn cho hữu t́nh trong hiện tại, tương lai đều cùng sanh Tịnh Độ. Do vậy, đối với những bộ Di Đà Sớ Sao và [Di Đà Sớ Sao] Diễn Nghĩa, Yếu Giải, Tiện Mông Sao, Thế Chí Viên Thông Sớ Sao đều cho khắc in, lưu truyền, bảo với những người đến học: “Thiền Tông gọi là giáo ngoại biệt truyền (truyền riêng ngoài giáo), nhưng Tịnh Độ mới thật sự là giáo nội chân truyền. Phải biết chân truyền ở đây chính là biệt truyền ngoài biệt truyền vậy! Các ông phiền hoặc chưa đoạn, đạo nghiệp chưa thành. Chớ có nên phán đoán sai lầm[35], đề cao Thiền Tông, miệt thị Tịnh Độ, đến nỗi lúc lâm chung, nghiệp thức mờ mịt, không có ǵ để nương tựa. Dù có Phật lực đại từ đại bi chẳng thể nghĩ bàn, nhưng v́ không tin nên không cách ǵ nương cậy được! Vẫn y như cũ nương theo ác nghiệp lực, luân hồi trong đường ác từ kiếp này sang kiếp khác, trọn chẳng có kỳ ra! Chẳng đáng buồn ư? Chẳng đáng sợ sao?”

Sư giảng kinh Lăng Nghiêm, đối với bảy chỗ gạn cái tâm, mười phen chỉ chỗ thấy, đều chỉ rơ khai ngộ trong cơi này khó khăn, chứng đạo trong Tịnh Độ dễ dàng! Đến chương Thế Chí lại ân cần khuyên dạy chẳng tiếc sức thừa, muốn cho pháp hội đại chúng ai nấy đều nhiếp trọn sáu căn, tịnh niệm tiếp nối, liền theo ngài Thế Chí tự chứng viên thông. Đối với chỗ “những kẻ do ác nghiệp trầm luân trong bốn đường, do thiếu Định Huệ nên đọa vào Ngũ Ấm Ma”, Sư lại cực lực chỉ bày lẽ được - mất, đau đáu dạy lẽ lợi - hại. Với mỗi điều đều lệ ứa theo từng tiếng, âm thanh nghẹn ngào, thường nói: “Không biết Tịnh Độ [th́ thấy] Lăng Nghiêm là bậc công thần hàng đầu để đả phá Tịnh Độ. Hiểu sâu Tịnh Độ [th́ thấy] Lăng Nghiêm quả thật chính là hướng dẫn tốt lành để hoằng dương Tịnh Độ! Xem kinh mà thiếu con mắt chọn lựa pháp (trạch pháp nhăn) ắt cô phụ ơn Phật, phần nhiều là như thế! Các ông chớ nên coi cơ phong chuyển ngữ của Thiền Tông là thật pháp, xem Tịnh Độ chẳng đáng tu tŕ! Phải biết trong hội Hoa Nghiêm, Hoa Tạng hải chúng cùng phá vô minh, cùng chứng Pháp Thân, vẫn phải dùng mười nguyện vương để hồi hướng văng sanh Tây Phương Cực Lạc thế giới để mong viên măn Phật quả. Các ông là người như thế nào mà dám chống lại các vị ấy? Trên cô phụ Phật giáo hóa, dưới phụ bạc tánh linh của chính ḿnh. Chư Phật gọi đó là kẻ đáng thương xót”.

Hơn mười năm qua, Sư hoằng kinh các nơi như mây trôi chim bay, không ở nơi nào nhất định, thường hay dừng nghỉ nơi chùa Thiên Đồng ở Tiểu Bạch Lănh, nơi chùa Vạn Thọ ở Duy Dương và am Phổ Huệ nơi núi này, do chủ nhân hai nơi ấy (tức chùa Thiên Đồng và chùa Vạn Thọ) đều là bậc tôn đức trọng đạo. Hơn nữa, am chủ của am Phổ Huệ là Giác Công , về mặt truyền thừa pháp là đồng môn, giao hảo không trái nghịch. Đến mùa Đông năm Bính Ngọ tức năm Quang Tự 32 (1906), Ngài thị hiện mắc bệnh tại chùa Dục Vương. Mùa Xuân năm Đinh Mùi (1907), Giác Công liền đón về am, tận t́nh chăm sóc, được hơn hai tháng, mấy hôm trước bữa lâm chung, thần khí tươi tỉnh, dũng mănh niệm Phật. Đến giờ Mùi ngày mồng Ba tháng Tư, chắp tay niệm Phật, ung dung qua đời, thọ sáu mươi lăm tuổi, Tăng lạp 35 năm. Toàn thân được nhập quan, an táng nơi rặng Tổ Yến phía sau Phật Đảnh Sơn, là chỗ do các vị như Văn Chánh ḥa thượng v.v… đă xây dựng sẵn làm chỗ yên nghỉ.

Do Sư b́nh sinh tánh ưa vắng lặng, không ở nhất định một nơi, nên không thế độ ai. Môn nhân nối pháp nơi núi này chỉ có sư Nguyên Thông và kẻ bất tiếu là Ngộ Khai. Ở bên ngoài dù có, nhưng không biết hết. Chỉ sợ chuốc lấy tiếng dị nghị thân - sơ nên nhất loạt không ghi. Ô hô! Những năm xưa kia, Khai từng nhiều lần dự pháp hội, nhiều phen được nghe viên âm, nhưng chưa thấu hiểu tự tánh. Sư cho rằng đứa con yếu ớt này có thể dạy được nên phó chúc sẵn. Lúc ấy, tuy hết sức thẹn thùng, vẫn mong có ngày giải ngộ. Nào ngờ chưa diệt được các ma, bậc pháp tướng đă mất; độc dược chưa tiêu, từ phụ đă bỏ đi. Buồn thay! Bến bờ của chúng sanh, huệ mạng của Như Lai phó thác cho ai? Biết gởi gắm vào đâu? Thà tự chết đi, chẳng nỡ nh́n thầy mất. Chỉ mong Sư nương Phật lực, sen nở Thượng Phẩm, chứng Vô Sanh Nhẫn, lên địa vị Bất Thoái, mau nương bổn nguyện, rủ ḷng từ tế độ. Ngơ hầu có thể nương vào oai thần của Sư, thoát đường hiểm mau lên bảo sở, giải quyết hết phiền hoặc trong tâm thức tôi, triệt chứng chân thường. Dùng tiền tiên sư để lại, dựng lập từ đường, lược thuật những nét chính để lưu lại măi măi, ngơ hầu pháp duệ đời sau ngửa trông gương sáng của tiên đức, quyết chí học đ̣i theo.

 

35. Lời tựa cho nhà từ đường của con cháu chi phái Lập Sơn lăo nhân

(viết thay cho Khai Như ḥa thượng)

 

      Hết thảy chúng sanh vốn có trí huệ, đức tướng của Như Lai, nhưng do vọng tưởng, chấp trước nên chẳng thể chứng đắc. Xét đến nguyên do, nói chung là v́ chẳng hiểu rơ Chân Như diệu tánh, nhận lầm Tứ Đại là thân tướng của chính ḿnh, coi bóng dáng của duyên sáu trần chính là tâm tướng của chính ḿnh. Đă nhận lầm giặc làm con, nên trái giác, hiệp trần, từ đấy dính chặt vào Căn - Trần, ta - người đối nghịch nhau, khởi Hoặc tạo nghiệp, luân hồi sáu đường trải trần điểm kiếp, không thể giải thoát. Đại Giác Thế Tôn thương cho nỗi khổ kịch liệt ấy, ban cho đại pháp dược, dạy tu Tứ Niệm Xứ Quán: Một là quán thân bất tịnh, hai là quán thọ là khổ, ba là quán tâm vô thường, bốn là quán pháp vô ngă. Ngoài ra c̣n có Chánh Cần, Như Ư Túc, Căn, Lực, Giác Đạo, ba mươi bảy phẩm pháp môn.

Tuy căn có lợi - độn, thừa có đại - tiểu, nhưng không ǵ chẳng lấy Tứ Niệm Xứ làm căn bản. Ấy là v́ nếu Tứ Quán mà thành liền phá được Ngă Chấp. Ngă Chấp đă phá th́ Ngũ Uẩn đều không, sáu trần liền giác, phản bổn hoàn nguyên, tự chứng được diệu tánh. Ví như nhơ hết gương sáng, mây tan mặt trời rạng rỡ. Mặt trời vốn sẵn có, ánh sáng chẳng phải từ bên ngoài đến. Đắc Vô Sở Đắc, đạt Đại Tự Tại. Phàm t́nh, thánh kiến thảy đều tiêu vong. Niết Bàn c̣n không có, huống là có sanh tử? Nếu như tuổi thọ đă hết bèn thiêu h́nh hài là v́:

1) Một là sợ người mất c̣n có việc làm chưa xong, Thân Kiến chưa hết. Nay hỏa thiêu để khiến cho người ấy đột ngột ngộ Chân Không, giải thoát ngay trong lúc đó.

2) Hai là chính v́ muốn cho người c̣n sống hiểu rơ toàn thể thân này là hư vọng, tận lực tu Thánh Đạo, khôi phục nguồn tâm, chăm chú nơi cử chỉ, lời lẽ, đích thân thấy được chủ nhân ông, sẽ tự làm chủ tể, chẳng bị cái đăy da thối này lắm cách sai khiến, ngơ hầu trên có thể tiếp nối huệ mạng đức Phật, dưới hóa độ hữu t́nh. Từ ngay cái thân khổ, vô thường, vô ngă, bất tịnh, huyễn vọng này, triệt chứng Phật tánh Chân Như thường - lạc - ngă - tịnh.

Do vậy, bất luận phàm hay thánh đều nên hỏa táng hết, tùng lâm trong thiên hạ không đâu chẳng tuân hành. Vào thời Phật pháp hưng thạnh dưới đời Đường, đời Tống, những bậc sĩ đại phu cũng đa phần tuân theo Phật chế dùng pháp này, chứ không riêng ǵ Tăng chúng mới vậy! Tăng đă hỏa thiêu, nhặt lấy xương thừa, đặt trong tháp Phổ Đồng[36], cũng giống như hải chúng cùng ở chung với nhau trong tùng lâm. Trong số ấy, phàm - thánh khó lường, hạnh vị khó phân biệt. Phàm đă gần thánh th́ cũng dễ được giải thoát, như loài nhặng xanh bám vào đuôi ngựa Kư, chẳng nhọc sức mà đi được ngàn dặm vậy! Pháp Vũ thường trụ vào thời Hàm Phong - Đồng Trị nhà Thanh trước kia, do binh hỏa lâu ngày đă bị hoang phế, đèn nhang đoạn tuyệt, đến nỗi hư hoại đổ sụp. Vào năm Đồng Trị thứ 10 (1871), đại chúng ép tiên sư công[37] là Lập Sơn lăo nhân làm trụ tŕ, pháp đạo do vậy lại được trùng hưng, thế độ pháp tự[38] thật đông đảo.

Sư bá Hóa Khai bàn với các pháp quyến trong bổn phái, ai nấy bỏ ra tịnh tài bao nhiêu đó tiền tu bổ tháp Phổ Đồng cho con cháu ở phía Đông cầu Hải Hội. Phàm những con cháu của chi phái Lập Sơn lăo nhân và các pháp đồ[39] đều được đưa vào đây. Lại mua năm mươi mẫu ruộng hương hỏa, đem tô lợi thu được hằng năm dùng làm chi phí cúng quải hai kỳ Xuân - Đông. Sai năm am Bán Sơn, Thường Minh, Trường Sanh, Dương Chi, Bảo Xứng và con cháu của chi phái sư Hóa Hằng, sáu nhóm thay phiên đảm nhiệm khiến cho người mất được cúng tế, được pháp lợi siêu sanh trời Cực Lạc, người c̣n sống hiểu thấu suốt huyễn vọng, tu Tịnh nghiệp dự vào hội Liên Tŕ, nên bèn ghi duyên khởi để bảo cùng đồng luân.

 

36. Lời tựa quyên mộ dựng thảo xá Dược Vương (viết thay)

 

      Đại Giác Thế Tôn được mệnh danh là Đại Y Vương, trị khắp các bệnh thân - tâm cho chúng sanh. Ngài dùng thuốc số đến vô lượng, nhưng ba thứ Giới - Định - Huệ bao gồm hết tất cả không c̣n sót. Do vậy, ba thứ này được gọi là Dược Vương. Nếu uống vào, phàm sẽ thành thánh, nhưng thuốc tuy đẹp hay, tu tŕ lại thật khó. Tín nguyện niệm Phật cầu sanh Tây Phương gọi là thuốc A Già Đà, trị chung được vạn bệnh. Hạ thủ dễ, thành công cao; dùng sức ít, được hiệu quả nhanh chóng. Ba căn thượng - trung - hạ ngay trong đời này đều thoát khổ luân. Ba pháp Giới - Định - Huệ ngay trong một niệm đều được đầy đủ. Do vậy, biết một pháp tín nguyện niệm Phật chính là dược vương của các dược vương. Tôi may nhờ túc nhân, được nghe pháp này, dám đâu chẳng kiệt thành, tận kính, khăng khắng tu tŕ ư? Toan muốn dựng một am tranh, đặt tên là Dược Vương, yên trụ trong đó, dốc sức tu Tịnh nghiệp, ngơ hầu chữa lành các chứng bệnh lớn sanh tử nơi thân tâm của ḿnh lẫn người. Khẩn khoản mong các đàn-việt phát Bồ Đề tâm, hành phương tiện sự, tạm bỏ ra chút phần tạng báu, thành toàn cho căn nhà tệ hèn để yên thân. Do đây, đêm ngày ân cần lễ bái, ức niệm. Đă có thể niệm đâu nghĩ nơi đó, khó ǵ [chẳng chứng] tâm này chính là Phật, th́ vô biên lợi ích đều được thành tựu. Dùng nhân như thế để cảm quả như thế. Đời này ắt được Phật tiếp dẫn cao dự hải hội; tương lai ắt làm thân Dược Vương, trị đủ mọi bệnh. Nếu như ḷng ngu thành này được xét soi th́ lời lẽ này ắt chẳng bị bỏ phí vậy!

 

37. Lời tựa cho cuốn Vạn Niên Bạ chùa Pháp Vũ

(viết thay Khai Như Ḥa Thượng)

 

      Có được cuộc đất tối thắng mới hoằng dương được đạo tối thắng. Tạo lập chuyện phi thường ắt phải đợi người phi thường. Bậc tông tượng xuất hiện th́ gốc lập, đạo sanh. Triết nhân mất th́ pháp tàn, giáo suy. Tuy bỉ cực thái lai thuộc vào vận trời, nhưng sửa cũ đổi mới quả thật phải nhờ vào sức người. Pháp Vũ thường trụ do Đại Trí lăo nhân sáng lập[40], do Thống Tổ ở Biệt Am trung hưng, quy mô lớn lao, pháp đạo hưng long. Từ đấy Trụ Tŕ các đời tuy không thành tựu lớn lao, nhưng ai nấy đều tận lực giữ quy củ đă thành lập, gia phong chẳng suy đồi. Sau cơn binh hỏa, Trụ Tŕ chẳng t́m được người đến nỗi suy bại sát đất. Điện đường, liêu xá hư sụp, đổ nát, pháp khí trang nghiêm, trăm thứ chẳng c̣n được một. Pháp quyến các pḥng thấy cảnh tượng ấy đều bó tay, chẳng dám gánh vác.

Vào năm Đồng Trị thứ 11 (1872), đại chúng ép tiên sư công Lập Sơn lăo nhân làm Trụ Tŕ, tận lực tu bổ tường sụp, nhà rách, siêng năng, chăm chút, trải hơn mười năm. Từ điện Thiên Vương cho đến Tàng Kinh Các thảy đều sửa mới. Những công tŕnh khác tuy chưa hoàn toàn khôi phục lại quy mô cũ, nhưng nh́n vào đại cuộc đă khả quan. Đến năm Quang Tự thứ 11 (1885), do già bệnh, lăo nhân bèn thoái ẩn, sai tiên sư là Văn Lăo Nhân[41] kế vị trụ tŕ. Tiên sư kế thừa đầu mối cũ, phát tâm rộng lớn. Phàm đối với những ǵ sư ông (chỉ ngài Lập Sơn) chưa đủ sức lo đến, hết thảy điện đường, liêu xá đều dựng mới hoặc tu bổ, không chỗ nào chẳng sửa chữa mới. Quy mô chế độ chẳng kém thời trung hưng. Phàm những vườn đào, ruộng rẫy bị cưỡng ép lấy mất vào thời Hàm Phong đều tận lực chuộc lại. Lại v́ muốn chuyển pháp luân th́ phải nhờ vào pháp khí trang nghiêm; hơn mười mấy năm qua, hoằng Tông xiển Giáo, những vật dụng sắm sửa trên là Càn Long Đại Tạng kinh, tượng Phật, dưới là bàn ghế, giường chơng, phàm vật ǵ cần đến thảy đều đầy đủ.

Nhưng lăo nhân đại nguyện như mây nhóm, hận chẳng nhóm được thập phương Tăng chúng trong cùng một nhà để Kỳ Viên xưa kia lại được thấy trong ngày nay. Tâm v́ pháp, v́ người, v́ thường trụ, v́ đại chúng như chôn cha mẹ[42], như cứu đầu cháy, ngày đêm suy tư, lo nhọc đến nỗi thành bệnh. Đến mùa Đông năm Quang Tự 23 (1897), công tŕnh xây dựng chưa xong, lăo nhân quyết chí về Tây. Khai Như tôi tự thẹn đức bạc, lại không có bản lănh. Do được ghé dự vào hàng đồ đệ, nên Ngài giao cho coi sóc sự vụ trong chùa, gắng gượng vâng lệnh thầy, tận lực phụ giúp. Tuy là hạt bụi nhẹ, giọt sương bé, chẳng giúp ích ǵ cho núi, cho sông, nhưng luận trên sức ḿnh, cũng có thể nói là đă cúc cung tận tụy, dốc cạn ḷng ngu muội. Nương theo những công tŕnh chưa hoàn thành của thầy, chỉ tận lực gánh vác, vâng theo di mạng của tiên sư, xin các pháp quyến công cử Định Công kế nhiệm làm trụ tŕ. Khai Như vẫn giữ chức vụ cũ, trông nom việc chùa. Đến khi Định Công thoái ẩn, nhờ ơn pháp quyến ủy thác trách nhiệm nặng nề này, tuy biết ḿnh chẳng xứng gánh vác, nhưng chẳng thể từ khước v́ kế hoạch công tŕnh của tiên sư vẫn chưa hoàn thành. Do vậy, đêm ngày lo liệu, chẳng dám bê trễ. Dốc cạn thân tâm này để kính cẩn hoàn thành chí nguyện của thầy. Trong ṿng ba năm, những chuyện ǵ nên làm thảy đều hiểu rơ, chuyện ǵ có thể giao phó được, chẳng làm phiền cho người. V́ thế, nay kính thưa cùng pháp quyến, sẽ đem hết tất cả những đồ vật thường trụ lớn nhỏ, nhất nhất ghi chép, để vị Trụ Tŕ sau này, hễ đảm nhận chức vụ ắt biết tiền nhân v́ chuyển pháp luân đă sắm sửa đồ đạc, một phen khổ tâm, thật chẳng dễ dàng. Ai nấy đều càng thêm mến tiếc, không đến nỗi phí phạm, vâng giữ công lao đă thành, tươi đẹp công nghiệp khai sáng, nối tiếp đức hạnh, theo gót bậc khai sơn cả ức vạn năm, vĩnh viễn không phế bỏ, ngơ hầu pháp luân lẫn nguyện luân đều thường chuyển, ngàn đời tuân giữ nếp gia phong cũ, ân nước lẫn ân Phật đều báo, cả cơi đời thường đượm ơn mưa móc th́ pháp môn may mắn, thường trụ may mắn lắm thay!

 

38. Lời tựa nhà từ đường Hóa Văn Lăo Nhân

(viết thay cho Khai Như ḥa thượng)

 

      Trộm nghĩ Nho Lễ coi trọng Xuân - Thu tế lễ; Thích Giáo coi trọng việc truy tiến hằng năm. Nghĩ đến ân “cây có cội, nước có nguồn”, cung kính làm chuyện tưởng nhớ nguồn cội. Thế gian, xuất thế gian nào có cách ngăn? Tiên sư Văn lăo nhân huân tu nhiều kiếp, kham làm phước điền cho trời người, thừa nguyện tái lai, chấn chỉnh môn đ́nh của Đại Sĩ. Tuy thị hiện sanh trong chốn đô thành, nhưng mắt thấy thấu suốt vinh hoa cơi thế, gởi. thân nơi hải đảo, hai vai gánh vác Phật pháp để giăng bủa mây từ, hưng long chùa Pháp Vũ. Chẳng thẹn là công thần của Phổ Môn, xứng đáng là đích tử của Biệt Am. Bỏ cũ đổi mới, phạm vũ lại khôi phục quy mô huy hoàng. Hoằng Tông diễn Giáo, nguồn pháp được lưu thông tốt lành. Xem người như chính ḿnh, gấp lo chuyện công, gác lại chuyện tư, trụ tŕ Pháp Vũ cả hơn mười năm, chưa từng mua một khoảnh ruộng dưỡng lăo, dựng một gian pḥng làm chỗ nương thân. Chỉ muốn khôi phục, hoằng dương Tổ đạo, lợi ích tương lai. Đêm ngày suy tư, lo nhọc thành bệnh. Công viên quả măn, buông tay quy Tây. Đức Nguyệt chưa thể nối đức, không cách báo ân. Do muốn đề cao nghi thức truy tiến, cũng như ḥng cảm phát hậu nhân, cho nên mới chọn một trăm mẫu ruộng từ những ruộng hương hỏa của lăo nhân đă tậu để làm chi phí cho việc cúng tế Đông - Xuân tại từ đường của pháp quyến; khiến cho sau này, ai vào ṭa nhà ấy cúng tế, lễ tượng, gieo tấm ḷng thành, sẽ sanh ḷng kinh sợ thật sự, tự thẹn tự hổ, ai nấy vâng giữ phép tắc, người người học theo, lấy tâm lăo nhân làm tâm ḿnh, lấy việc của lăo nhân làm việc ḿnh, mới chẳng thẹn là con cháu lăo nhân. Phàm những ai cùng hàng với tôi, xin hăy gắng lên!

 

39. Lời tựa cho cuốn pháp phổ[43] am Bạch Hoa

(phần này thuộc phần dẫn khởi, phần sau tường thuật sự việc nên không sao lục)

 

      Một niệm tâm tánh của chúng ta bất sanh bất diệt, chẳng phải có, chẳng phải không, theo chiều dọc không có dấu vết trước - sau, theo chiều ngang hoàn toàn không có h́nh dáng trong - ngoài, bất biến tùy duyên, trải khắp chín giới nhưng chẳng giảm; tùy duyên bất biến, chứng Phật đạo chẳng tăng. Quang minh chiếu thấu tột, thọ dụng tự tại, thật không hai, không khác ǵ với mười phương tam thế hết thảy chư Phật. Nhưng do mê chân đuổi theo vọng, trái giác, hiệp trần, đến nỗi chúng sanh và Phật khác xa nhau, khổ - vui thật khác! Đức Đại Giác Thế Tôn thương xót, thị hiện sanh trong thế gian, thành Đẳng Chánh Giác, rộng diễn ngôn giáo, khiến cho chúng sanh bỏ vọng về với chân, trái trần, hiệp giác, khôi phục thiên chân vốn sẵn có, tự chứng Vô Thượng Giác Đạo. Do vậy, giáo tùy theo căn cơ mà sai khác, pháp do người mà khác biệt.

V́ Thật bày Quyền, lập đủ năm tầng bậc, địa vị Ngũ Thừa. Khai Quyền hiển Thật, cùng về pháp môn tam đức. Tuy một trận mưa thấm nhuần khắp, tứ chúng đều được thấm đượm, nhưng hoằng dương lưu thông phải nhờ vào Tăng. Ấy là do cắt ái ĺa thân mới có thể tu ṛng tịnh hạnh; gánh vác pháp đạo th́ phải thấu triệt nguồn tâm. Do vậy, từ khi đại giáo phát khởi từ Tây Càn (Ấn Độ), pháp truyền sang Đông Chấn (Trung Hoa), Luật, Giáo giương lao, Thiền, Tịnh dựng cờ, hai ngàn năm qua, người được thế độ, uống sữa pháp, dùng đạo này để giác ngộ dân, thế hệ thầy tṛ truyền cho nhau, cội nguồn gốc gác sao kể cho xiết! Phổ Đà là nơi Quán Âm đại sĩ ứng hóa, trải bao kiếp vẫn thường như vậy, không thay đổi, không biến dịch. Nhưng trong sự thấy biết của thế gian phàm phu, th́ kể từ niên hiệu Trinh Minh nhà [Châu] Lương thời Ngũ Đại mới lập đạo tràng. Trải các đời Tống, Nguyên, Minh đă từng rạng rỡ cơi đời, cao nhân nhiều lần xuất hiện, lắm phen lẫy lừng. Trong thời gian ấy, pháp vận không phải là không có lúc bỉ cực, bế tắc, nhưng nhờ có người gánh vác pháp đạo, điều đ́nh, xếp đặt, nên bỉ chuyển thành thái, tắc biến thành thông. Do vậy, đạo tràng viên thông lừng lẫy như cũ, chẳng kém thuở ban đầu.

 

40. Lời tựa cho bản quy củ Hương Tích Trai Tăng Hội

 

      Trộm nghĩ Tăng mang tên là phước điền, lợi khắp tứ sanh cửu hữu[44]. Làm chay có thể giúp cho đạo, giúp khắp tam thừa lục ḥa. Do [Tăng] là phước điền cho nên cúng dường th́ gần là trừ được cái nhân đói kém, xa th́ là được quả Ứng Cúng. Do là trợ đạo nên nhận lănh th́ tu được hạnh Lục Độ, dùng để nêu bày thân tam đức. Kinh dạy: “Đối với thức ăn b́nh đẳng, th́ đối với pháp cũng b́nh đẳng. Hai thứ Tài Thí và Pháp Thí, b́nh đẳng không sai biệt”, chính là ư này vậy. Chung Phương đại sư thấy được việc này, liền mời mấy người tịnh hữu, ai nấy bỏ ra bao nhiêu tiền, giữ vĩnh viễn trong quỹ chùa Phổ Tế ḥng kiếm chút tiền lời, để chi phí vào lễ Trai Tăng ngày 25 tháng Chạp mỗi năm. Một bữa, Sư đem bản quy ước đă lập đến chỗ tôi, nhờ viết lời tựa ḥng lưu lại măi măi. Lại nói:

- Xưa cư sĩ Duy Ma dùng sức thần thông qua khỏi bốn mươi hai Hằng sa cơi Phật trên thượng phương, nơi cơi Chúng Hương là chỗ của đức Hương Tích Như Lai, xin được cơm thơm, đặt ở trong trượng thất[45], cúng cho khắp các đại chúng để làm Phật sự khiến cho người chưa đắc bèn đắc, chưa chứng bèn chứng. Bọn Phương tôi thẹn không có được thần lực như vậy, kính cẩn dọn cơm chay đạm bạc để biểu thị tấm ḷng thành nhỏ bé. Muốn cho mười phương tam thế hết thảy đại chúng đều nhờ vào bốn mươi tám nguyện rộng lớn của Phật Di Đà, cùng ĺa ngũ trược, cùng lên chín phẩm, vĩnh viễn hầu đại sĩ Phổ Môn, tự chứng viên thông chân thật.

Tôi nói:
      - Thần thông ai nấy vốn sẵn có, lẽ nào Sa Bà chẳng có cơm thơm? Cần ǵ phải phải hiển lộ thần thông, vượt lên cao Hằng sa cơi cầu cơm thừa của họ để no bụng đại chúng cơi này mới được ư? Nên biết rằng bữa cơm chay này các thầy thật tâm sắp đặt, đại chúng ḷng rỗng rang lănh nhận. Người sắp đặt, người lănh nhận đều đầy đủ mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ư; nhưng mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ư xét về bản thể vốn là không, đó là loại thần thông nào? Vật được chuẩn bị, vật được lănh nhận lại là Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp, nhưng Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp thật sự giống như hư huyễn, đó là loại cơm thơm nào? Huống chi Căn - Trần đă mất, nhân - ngă nào c̣n? Tam luân không tịch, nhất đạo thanh tịnh. Ấy là thần thông, là cơm thơm vậy! Chẳng ĺa chỗ này, mặc t́nh đến khắp mười phương. Chẳng qua một niệm, pháp nhĩ[46] xông khắp ba đời. Huyễn uế trong tâm bèn tiêu ngay, chân tịnh nơi tự tánh hiển hiện trọn vẹn. Ngay trong niệm này tự thấy Phật Di Đà, lâm chung quyết định được nhiếp thọ. Từ đấy thường nghe viên âm, hằng thân cận ánh sáng tốt lành, ắt sẽ mau măn quả hải, nhập Đại Niết Bàn, nào đợi phải đắc Tam Ma Địa, chứng chân Viên Thông mới được ư? Như vậy, xét ra, việc làm này của các thầy sánh bằng[47] lăo cư sĩ Duy Ma Cật, không hề cao - thấp! Công đức đă làm ấy có thọ lượng bằng với mười phương hư không, không bút mực, văn tự nào có thể h́nh dung được nổi! Nếu như không biết nhân quả, bỏ bê, xâm phạm th́ như xưa kia có người dùng tiền trai tăng đem lợp tăng thất c̣n bị đọa vào Hỏa Già địa ngục (địa ngục gông lửa), huống ǵ bỏ vào túi xài riêng để béo thân ḿnh. Gương rành rành đă sớm treo, ai nấy đều nên xét kỹ.

 

41. Lời tựa cho cuốn Vạn Niên Bạ am Viên Thông

(viết thay Vĩnh Ngộ ḥa thượng)

 

      Thật Tế lư địa chẳng nhiễm mảy trần, chuyện trong cửa Phật chẳng bỏ một pháp. Xưa đức Thế Tôn dùng ngũ thời bát giáo để ứng khắp mọi căn cơ. Tùy theo căn khí đều làm cho được lợi ích. Trong bốn thời trước, nói đủ mọi pháp môn lục độ vạn hạnh. Nhiếp tiểu th́ chẳng bỏ sót điều thiện nhỏ nhặt, ứng đại th́ bao trọn pháp giới. Đến thời Pháp Hoa bèn khai Quyền hiển Thật, hội tam quy nhất, thọ kư thành Phật cho khắp tất cả, diễn bày bản hoài lớn lao của Phật. Thuyết giả cho rằng kinh Pháp Hoa chính là lời bàn luận cùng cực rốt ráo của đức Như Lai, thuyết minh trọn vẹn xuyên suốt nguyên do của cả một đời giáo hóa. Như cuốn sổ cái ghi chép toàn bộ gia nghiệp, như thiên tử có chín cái đỉnh[48] vậy. Cuốn Vạn Niên Bạ đây cũng là cuốn sổ cái của Viên Thông thường trụ.

Xét từ sư tổ của tôi là Phổ Tín lăo ḥa thượng muốn nhiếp tâm thiền tịch

nên vào năm Đồng Trị thứ ba, tức năm Giáp Tư (1864), lập ra ba gian thảo am ngoài Tây Thiên Môn, cạnh tảng đá Bất Nhị, đặt tên là Viên Thông, chỉ đủ để che mưa nắng ḥng yên thân tâm mà thôi. Lăo nhân nhập tu Thiền Quán, nh́n ra biển thẳm, vui ḷng thích chí, lấy pháp làm vui, thoạt đầu chưa nghĩ đến chuyện dựng tinh xá. Theo Sơn Chí, Viên Thông Am ở ngoài Tây Thiên Môn, vào năm Vạn Lịch thứ năm (1577), vị Tăng tên Viên Hiến dựng am ở trong hang, nhiều năm sau bị bỏ phế. Xưa ở trong hang, nay trên đỉnh núi; tên tuy giống nhau, nhưng nền hơi khác. Về sau, dời khỏi hang đưa thẳng lên núi Đại Niết Bàn, có phải là điềm báo trước của bậc thường quán biển Đại Tịch Diệt hay chăng? Năm năm sau, đúng năm Mậu Th́n (1868), thầy tôi là Sơn Tịnh lăo nhân thâu nhận tôi và sư huynh Vĩnh Khánh. May được Đại Sĩ thầm gia hộ, hai ba năm sau, hương đèn đông đảo dần, đàn-việt thí chủ nhiều người kéo đến, liền mở rộng nền chùa, đổi tên là Thiền Am. Đến mùa Xuân năm sau, tiên sư thị hiện viên tịch.

Tôi tuân mạng lệnh từ ái của sư tổ, tận lực đảm nhiệm hoàn thành việc chùa, Khánh huynh (tức sư Vĩnh Khánh) chuyên tu Tịnh nghiệp; trải chín lượt nóng lạnh, ba phen đóng cửa Thiền để giúp đỡ. Đến năm Quư Dậu (1873) đời Đồng Trị, sư tổ về Tây. Tuy thế cục chưa được rộng răi, lớn lao như hiện thời, nhưng đă có vẻ khả quan. Từ đấy về sau, người thế độ càng đông, nhang đèn càng thạnh. Lại thêm, con cháu tên X… kế tiếp đảm nhiệm chuyện ấy, lại càng chẳng tiếc tâm lực, lo liệu tu tạo. Nền chùa chỗ cao bèn khoét xuống, chỗ thấp bèn đắp thêm, khiến cho cuộc đất được bằng phẳng, con người có chỗ sử dụng mới thôi. Điện đường, nhà cửa hễ cần phải dựng bèn dựng, cần sửa liền sửa. Nhỏ hẹp, xấu xí th́ mở rộng, sửa sang tráng lệ, thảy đều rực rỡ như mới, thành tựu quang cảnh đẹp đẽ. Lớn như tượng Phật, kinh điển, hạng trung như pháp khí trang nghiêm và đủ loại đồ vật, ngay cả thứ nhỏ nhặt như chiếc th́a, chiếc đũa, phàm những ǵ nên dùng vào Phật sự, những thứ cần dùng thường ngày không thứ ǵ chẳng có đủ. Điền sản tuy không được mấy, nhưng cũng đủ ăn cho một quư (ba tháng). So với kẻ không đất cắm dùi, vẫn khá hơn một chút!

Ôi! Tôi đă già rồi! Tháng ngày không c̣n mấy, muốn cho hậu nhân có cái kế thừa, vâng giữ, chẳng dám vứt bỏ bừa băi, gượng bắt chước tiền nhân quang hiển, hoằng dương pháp đạo. Nay đem tất cả những đồ vật thường trụ lớn - nhỏ chia ra từng loại, nhất nhất chép vào sổ để lưu lại lâu xa. Am này chẳng phải do trời tạo đất dựng, mà là do tâm huyết của tôi, Khánh huynh và mười phương đàn-việt tạo thành; cháu con cũng dự phần góp sức, há phải đâu cũng uổng công tạo dựng ư? Ấy là v́ muốn thành Phật quả th́ phải viên măn vạn đức; muốn chuyển pháp luân phải nhờ vào các duyên. Nay may được các duyên tạm đủ, phải nên thường chuyển pháp luân, tu trọn vạn hạnh ngơ hầu vạn đức viên thành.

Con cháu đông đảo an trụ trong am, không phải lo đói lạnh khốn khổ, có niềm vui tiêu dao nhàn hạ, há chẳng đau đáu nghĩ đến đại sự sanh tử, vô thường nhanh chóng, hiểu ḷng thành khẩn của đàn-việt, nghĩ đến công tạo dựng gian nan, phát Bồ Đề tâm, dốc sức tu tịnh hạnh, ngơ hầu báo đáp tứ ân trong muôn một ư? Phàm thấy một cây kim, một nhánh cỏ trong am đều nói: “Những thứ này đều được sắm sửa để chúng ta tiếp nối huệ mạng Phật, tự lợi, lợi tha vậy!”, quư như thịt trên thân ḿnh, giữ ǵn như tṛng mắt, khăng khắng tu tŕ suốt cả ngày c̣n chẳng đủ. Làm được như thế th́ chẳng thẹn là đệ tử Như Lai, là con cháu của Đại Sĩ, được người kính, thần che chở, hiện tại phước huệ đều thạnh, tương lai có phần thành Phật. Nếu không, dưới lớp ca-sa, đánh mất thân người, tam đồ chịu báo trăm ngàn kiếp, chẳng biết lúc nào ngoi đầu ra được, c̣n nói ǵ nữa đây!

 

42. Lời tựa cho từ đường của Vĩnh Ngộ ḥa thượng (viết thay cho người đứng ra tạo dựng)

 

      Trước không khởi đầu, sau không kết thúc. Bao trọn thái hư nhưng chẳng ở ngoài, vào trong vi trần nhưng chẳng ở trong. Thanh tịch, sáng sạch, trong lặng, thường hằng, không sanh, không diệt, ĺa tướng, ĺa danh, tuy có nhưng chẳng có, tuy không lại chẳng không. Chân tánh là như thế đó! Nh́n vào cái thân địa - thủy - hỏa - phong chính là do gân, xương, máu, thịt tụ hội, vừa sanh liền diệt, vừa tươi liền héo. Các lóng xương chống đỡ như dùng gỗ dựng nhà, một lớp da trùm lên như dùng đất tô vách. Bên trong toàn là phân, tiểu, mủ, máu, mặt ngoài sanh ghét (hờm), mồ hôi, tóc, lông. Gịi trùng lúc nhúc, chấy rận như sao. Giả gọi là “người”, chứ thật sự không có cái Ngă tồn tại. Lại c̣n dùng mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ư sẵn có rong ruổi trong rừng gai góc Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp. Do vậy, khởi vô minh tham - sân - si, diệt chánh trí Giới - Định - Huệ. Ngũ Uẩn vốn không, ai chịu xét soi; lục trần vô tánh ai nấy đều cho là thật, khiến cho muôn khổ đều nhóm, linh tánh vĩnh viễn tối tăm [nên có] huyễn thân và vọng tâm. Câu kinh Viên Giác: “Hết thảy chúng sanh đủ mọi điên đảo, nhận lầm Tứ Đại là thân tướng của chính ḿnh, tưởng duyên ảnh của sáu trần là tướng của tự tâm”, chính là nói về ư này vậy. Nếu luận trên chân tánh th́ chẳng phải phàm, chẳng phải thánh, không có dấu hiệu ǵ, hằng cổ hằng kim, luôn tự như như. Lấy ǵ để ghi nhớ năm tháng hầu sắm sửa giỗ chạp. Nếu luận trên huyễn thân th́ sống như con rối, chết như bụi đất. Vọng tâm sanh diệt theo cảnh, chẳng có mảy may thật nghĩa nào! Cần ǵ phải ghi dấu chim bay trên hư không, buộc gió mát trên sông?

Nhưng do quy củ thường hằng của núi này, phàm là Trụ Tŕ và là vị tăng có danh có đức, đều lập từ đường để lưu niệm cho người đời sau. Tôi từ thuở nhược quan, xuất gia nơi thảo am Viên Thông, cho rằng có mái tranh che đầu, có cái pḥng hẹp để khoanh chân là đủ rồi! Nào biết tướng thế gian vô thường biến đổi theo thời, đàn-việt tín chúng ngày càng đông, thí gạo, trải vàng[49], năm lâu tháng chầy, nào biết nào hay đă biến thành một ngôi phạm vũ tinh lam[50] đẹp đẽ. Lại thêm pháp quyến cả núi nghĩ tôi là người thuần hậu lăo thành, ép làm chủ nhân chùa Pháp Vũ, nhưng tự thẹn ḿnh đức mỏng, sao đủ sức rạng rỡ, hoằng dương pháp đạo cho được, nhiều lượt thoái thác, chỉ làm trụ tŕ bốn năm. Nghĩ tưởng đến cổ nhân, thẹn thùng không biết lánh vào đâu, nào dám lấy ḿnh làm gương.

Bọn pháp tử đồ đệ cố thỉnh không ngừng, bèn đổi ư, nghĩ rằng: “Đời tôi chẳng thể hoằng dương, xiển phát Tông phong, lợi ích cho họ. Nếu lập nhà từ đường th́ cũng có thể dùng đó làm phương tiện khiến họ giải ngộ, khiến cho họ lúc treo ảnh để cúng tế trong hai kỳ Đông - Xuân, chợt nghĩ rằng: ‘Vị lăo nhân này sống vào năm đó, chết vào năm đó. Đến nay đă được bao nhiêu năm tháng đó”. Do vậy, biết mạng người vô thường, nhanh chóng như ánh chớp, một hơi thở ra không hít vào được liền thành đời sau. Từ đấy, phát phẫn tu tŕ, cầu sanh Tây Phương. Do vậy, trừ sạch thân tâm huyễn vọng, khôi phục chân tánh sẵn có, cùng ông cụ Di Đà vui chơi nơi cơi thanh tịnh tịch diệt, để vĩnh viễn hưởng niềm vui thường - lạc - ngă - tịnh, th́ cũng không phải là không giúp cho họ đôi chút vậy! Liền cho dành ra mấy mẫu vườn ruộng để thay phiên nhau trông nom, ḥng có tiền chi phí cho hai kỳ cúng tế, nên bèn viết ra lời tựa này.

 

43. Lời tựa sách Sơ Cơ Tịnh Nghiệp Chỉ Nam

 

      Ông Đạo Doăn[51] Hoàng Hàm Chi ở Cối Kê dốc ḷng tin tưởng Phật pháp, tu Tịnh nghiệp tinh thuần. Muốn làm cho đồng nhân đều tu Tịnh nghiệp, ĺa khổ được vui, do thấy các sách Tịnh Độ văn sâu thẳm, nghĩa uyên áo, chẳng thuận tiện cho kẻ sơ cơ và người không có học thức. Do vậy, ông viết sách bằng văn Bạch Thoại, phân tích tỉ mỉ những nghĩa trọng yếu, đặt tên là Sơ Cơ Tịnh Nghiệp Chỉ Nam. Trong biển sanh tử, được kim chỉ nam này th́ bỏ Đông hướng về Tây, bỏ uế lấy tịnh, tín nguyện niệm Phật cầu sanh Tây Phương, ắt sẽ siêu việt tiến thẳng vào địa vị Như Lai, chẳng c̣n phải chịu khổ luân hồi sanh tử dài lâu trong thế giới này nữa. Đă là chí đồng đạo hợp, nào ngại giúp khuyên dạy, nên bèn viết tựa rằng:

      Kinh A Di Đà dạy: “Từ đây đi về phương Tây qua khỏi mười vạn ức cơi Phật, có một thế giới tên là Cực Lạc. Cơi ấy có Phật hiệu là A Di Đà, nay đang thuyết pháp”. Lại nói: “Cơi ấy v́ sao tên là Cực Lạc? Do chúng sanh cơi ấy không có các sự khổ, chỉ hưởng những điều vui, nên tên là Cực Lạc”. Không có các sự khổ, chỉ hưởng những điều vui là do được trang nghiêm bởi phước đức, trí huệ, thần thông, đạo lực của đức Phật A Di Đà. Thế giới chúng ta đang sống đây có đủ ba thứ khổ, tám thứ khổ, vô lượng nỗi khổ, trọn chẳng có niềm vui. Cho nên gọi là Sa Bà. Chữ Phạn “Sa Bà”, ở đây (Trung Hoa) dịch là Kham Nhẫn, ư nói: Chúng sanh trong cơi này phải chịu đựng những nỗi khổ ấy. Nhưng trong thế giới này, không phải là không có niềm vui; nhưng tất cả những chuyện vui đa số là khổ, chúng sanh mê muội, ngược ngạo coi đó là vui. Như nghiện rượu, đắm sắc, săn bắn, vây bắt, có ǵ vui đâu mà những kẻ ngu phu đắm đuối không bỏ được, vui quên cả mệt. Thật đáng thương xót! Dẫu là sự vui thật sự, cũng khó thể trường cửu. Như cha mẹ c̣n sống đầy đủ, anh em không có chuyện ǵ, chuyện như vậy làm sao thường hằng cho được! V́ thế, cảnh vui vừa hết, tâm buồn nối tiếp dấy lên. Do vậy, bảo “trọn chẳng có niềm vui!” không phải là nói quá đáng vậy!

Thế giới này khổ nói chẳng thể trọn, dùng tam khổ, bát khổ để tóm lược th́ chẳng c̣n sót ǵ. Tam khổ th́: 1) Khổ Khổ 2) Hoại Khổ 3) Không khổ không vui tức là Hành Khổ. Khổ Khổ có nghĩa là do thể tánh của thân tâm Ngũ Ấm này bức bách nên gọi là Khổ. Lại c̣n phải chịu thêm những nỗi khổ sanh, già, bệnh chết v.v… nên gọi là Khổ Khổ. Hoại Khổ là có chuyện ǵ trong thế gian tồn tại dài lâu? Mặt trời đứng bóng liền chênh, trăng tṛn rồi khuyết, đạo trời c̣n vậy, nữa là chuyện người! Cảnh vui vừa hiện, cảnh khổ đến ngay. Đúng vào lúc cảnh vui bị hoại diệt th́ khổ chẳng thể nói được, cho nên gọi Lạc là Hoại Khổ. Hành Khổ là tuy không khổ không vui, tợ hồ thích nghi, nhưng tánh nó dời đổi, há thể thường trụ! V́ vậy, gọi là Hành Khổ. Cả ba sự khổ này, không sự khổ nào chẳng thâu tóm. Về ư nghĩa của Bát Khổ, trong sách [Sơ Cơ Tịnh Nghiệp Chỉ Nam] đă tŕnh bày cặn kẽ. Nếu biết cái khổ trong cơi này, tâm chán ĺa Sa Bà sẽ ào ạt phát sanh. Nếu biết sự vui của cơi kia, ư niệm ham cầu Cực Lạc sẽ bừng bừng phát khởi. Do vậy, không làm các điều ác, vâng làm các điều thiện, dùng đấy để vun bồi nền tảng. Lại thêm chí thành khẩn thiết tŕ danh hiệu Phật, cầu sanh Tây Phương th́ thoát được cơi Sa Bà này, sanh về nước Cực Lạc kia, làm con đích thực của Phật Di Đà, làm bầu bạn tốt trong hải hội.

      Nếu nói:

- A Di Đà Phật ở yên nơi Cực Lạc, mười phương thế giới vô lượng vô biên, chúng sanh trong một thế giới niệm Phật cũng vô lượng vô biên. A Di Đà Phật sao có thể dùng một thân cùng lúc tiếp dẫn hết thảy chúng sanh niệm Phật trong khắp mười phương vô lượng vô biên thế giới được?

      Đáp:

- Sao ông lại dùng tri kiến phàm phu để suy lường Phật cảnh? Xin mượn thí dụ để giải thích ḥng trừ sai lầm cho ông. Một vầng trăng vằng vặc giữa trời, hiện bóng trong vạn con sông, trăng có dụng tâm hay không? Trên trời chỉ có một vầng trăng, nhưng biển cả, sông to, rạch lớn, khe nhỏ thảy đều hiện bóng trăng vẹn toàn, dẫu nhỏ như trong một chước, một giọt nước không đâu chẳng đều hiện bóng trăng trọn vẹn! Vả nữa, bóng trăng trên sông rạch một người nh́n vào sẽ thấy một vầng trăng đối trước người ấy. Trăm ngàn vạn ức người ở trăm ngàn vạn ức chỗ nh́n vào, không ai chẳng có một vầng trăng đối trước mặt! Nếu trăm ngàn vạn ức người ai nấy đi về những hướng Đông, Tây, Nam, Bắc th́ nơi người ấy đi đến, trăng vẫn thường ở nơi người ấy. Chỗ trăng đi đến, trọn chẳng có xa - gần. Nếu trăm ngàn vạn ức người ở yên chẳng động th́ trăng cũng ở yên chẳng động, luôn ở nơi người ấy. Chỉ có nước trong lặng th́ trăng hiện, nước đục, xao động th́ trăng ẩn. Trăng cố nhiên không lấy - bỏ, không hiện là là v́ nước đục ngầu, xao động, không cách ǵ in bóng được!

Tâm chúng sanh như nước, A Di Đà Phật như trăng. Chúng sanh tín nguyện đầy đủ, chí thành cảm Phật th́ Phật bèn ứng, giống như nước trong trăng hiện. Nếu tâm không thanh tịnh, không chí thành, tương ứng với tham - sân - si, giống như nước đục, loạn động th́ trăng tuy chẳng bỏ sót không chiếu, nhưng chẳng thể hiện bóng rơ ràng. Mặt trăng là sắc pháp thế gian c̣n hay khéo như thế, huống chi Phật A Di Đà phiền hoặc đoạn sạch, phước huệ đầy đủ, tâm bao thái hư, lượng trọn pháp giới! Do vậy, kinh Hoa Nghiêm nói: “Thân Phật đầy ắp pháp giới, hiện khắp trước hết thảy chúng sanh, tùy duyên cảm ứng không ǵ chẳng trọn vẹn, nhưng thường ngồi nơi ṭa Bồ Đề này. Do vậy, phải biết: Trọn khắp pháp giới cảm sẽ ứng trọn khắp pháp giới”. Quả thật, Phật chưa hề khởi tâm động niệm có tướng đến - đi, nhưng có thể làm cho chúng sanh duyên chín muồi thấy Phật đến đây tiếp dẫn văng sanh Tây Phương. Ôm ḷng nghi như thế, cố nhiên chẳng phải một hai người; do vậy bèn tŕnh bày đại ư để sanh chánh tín vậy!

 

44. Lời tựa in lại kinh Dược Sư Như Lai Bổn Nguyện Công Đức

 

      Tâm thể của Phật và chúng sanh hoàn toàn chẳng khác nhau chút nào, nhưng tâm tướng của Phật và chúng sanh khác xa nhau một trời một vực! Tướng đă khác hẳn nhau nên sự thọ dụng do tướng cảm được cũng phải rất khác biệt. Phật thương xót chúng sanh về Thể tuy đồng, nhưng Tướng - Dụng rất khác biệt nên vận dụng ḷng Vô Duyên Từ, hưng khởi ḷng Đồng Thể Bi, [bày ra] đủ mọi phương tiện để tế độ. Nếu chúng sanh biết Tướng - Dụng tuy khác, nhưng bổn thể vốn đồng cố nhiên sẽ trên ngưỡng mộ các thánh, dưới trọng tánh linh của chính ḿnh, y giáo phụng hành ngơ hầu khôi phục nó. Kinh Dược Sư do đức Thế Tôn tự thuật nhân hạnh quả đức, công đức nhiếp hóa hiển mật của đức Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai ở thế giới Tịnh Lưu Ly nơi phương Đông. Kinh này do ngài Huyền Trang dịch vào đời Đường, văn lư thông suốt, nhưng tên của tám vị Bồ Tát và đoạn kinh Phật nói thần chú đều bị khuyết. Trong kinh Đại Quán Đảnh Thần Chú do ngài Bạch Thi Lê Mật[52] dịch vào thời Đông Tấn th́ kinh thứ mười hai là Quán Đảnh Chương Cú Bạt Trừ Quá Tội Sanh Tử Đắc Độ Kinh[53], có tên tám vị Bồ Tát. Kinh Dược Sư Lưu Ly Quang Thất Phật Bổn Nguyện Công Đức do ngài Nghĩa Tịnh[54] dịch vào đời Đường có chép một đoạn chú văn, gồm bốn trăm hai mươi tám chữ. Ba kinh quả thật vốn là một kinh, do lưu thông đă lâu đến nỗi bối diệp[55] thất lạc, mỗi vị căn cứ vào Phạn bản ḿnh có được mà dịch. Nhưng Dược Sư Như Lai cứu vớt kẻ sơ cơ phần nhiều dựa trên chú lực; v́ thế, tiền nhân đem phần ghi tên tám vị Bồ Tát trong bản dịch của ngài Bạch Thi và đoạn chú văn trong bản dịch của ngài Nghĩa Tịnh thêm vào [bản dịch của ngài Huyền Trang], khiến cho văn nghĩa đều trọn đủ, mà tâm cứu độ chúng sanh của Dược Sư Như Lai cũng không bị bỏ sót. Cũng giống như phần kệ trùng tụng được thêm vào phẩm Phổ Môn kinh Pháp Hoa, phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện được thêm vào kinh Hoa Nghiêm vậy. Hợp lại th́ xứng hợp, vui đẹp tâm ư Phật. Tách ra th́ sự giáo hóa bị khuyết. Huống chi kinh ấy, chú ấy cả cơi đời cùng thọ tŕ, nếu chẳng thêm vào như vậy th́ người tụng kinh chẳng được lợi ích nơi mật chú, người tŕ chú chẳng biết chú ấy phát xuất từ kinh nào. Hành động ấy của tiền nhân có thể nói là khế cơ, khế lư. Do vậy, mấy trăm năm qua, đều lưu truyền theo như thế đó. Cư sĩ Trương Thụy Tăng phát tâm khắc in lại, chỉ sợ kẻ kém tri kiến cho là kinh này khác với nguyên văn trong Đại Tạng đâm ra ngờ vực nên mới lược thuật nguyên ủy để mọi người cùng được hay biết vậy!

 

45. Lời tựa cho bản tu chánh điều lệ quản trị chùa miếu và văn cảo hộ giáo

 

      Phật pháp là tâm pháp. Tâm pháp này chính là căn bản của mười pháp giới. Chẳng hiểu pháp này th́ chẳng những không thể nhờ vào đâu chứng được Chân Như Phật tánh sẵn có, mà những chuyện như cách vật trí tri, thành ư chánh tâm, đạo tu thân, tề gia, trị quốc, b́nh thiên hạ của thế gian cũng không thể nào viên măn rốt ráo được! V́ sao vậy? V́ không đạt được căn bản, chỉ chú trọng phát khởi trên mặt h́nh thức mà thôi. Do vậy, từ xưa đến nay phàm những ai lập đại công, tạo đại nghiệp huy hoàng vũ trụ, phần nhiều là do học Phật đắc lực mà nên. Ngay cả những ông Châu, Tŕnh, Trương, Châu[56] thời Tống phát minh tâm pháp thánh học (tâm pháp Nho giáo) cũng vay mượn từ Phật học, nhưng bọn họ mang nặng kiến chấp môn đ́nh quá đáng nên chẳng những không chú trọng tỏ lộ, trái lại c̣n chê trách, phỉ báng. Do vậy, đối với đạo thành ư chánh tâm thật quá thiếu sót, đáng phàn nàn vậy! Pháp này tuy ai ai cũng có, nhưng nếu chưa nghe lời Phật th́ không cách nào tự biết được viên châu nơi vạt áo! Do vậy, hết thảy chư Phật không vị nào chẳng dặn ḍ lưu thông pháp đạo.

Cách lưu thông trước hết là phải tạo dựng tháp miếu, in tạo kinh tượng để khởi đầu. Nếu không có tháp miếu, kinh tượng th́ không thể nhờ vào đâu để sùng phụng oai nghi cao quư rồi tu tịnh hạnh xiển dương Phật đạo, hướng dẫn quần mê, cũng như hết thảy hàm thức không có cách nào chiêm lễ thánh dung để vun bồi căn lành, nghe pháp tu tŕ, khai phát tâm địa cho được! Người lưu thông phải là vị Tăng chân tu thật hạnh và phải có những hàng vua quan, thân sĩ, thương nhân có thế lực, tài lực. Một đằng là nội hộ, một đằng là ngoại hộ. Nội hộ th́ nghiêm tŕ giới cấm, dốc sức tu tịnh nghiệp. Đối với Thiền, Giáo, Luật, Mật, Tịnh Độ hoặc chuyên chú một môn, hoặc kiêm tu các tông khiến cho cả ḿnh lẫn người đều được lợi ích, u lẫn hiển đều được nương nhờ. Thầm giúp cho cách cai trị yên ổn, ngầm làm cho dân t́nh yên ổn mới thôi! Ngoại hộ th́ chẳng tiếc của cải, rộng trồng phước điền, khiến cho khắp những người cùng hàng phát khởi tín tâm. Nội ngoại hỗ trợ, pháp bèn được lưu thông. Nếu không có hàng nội hộ đạo đức th́ bậc thầy gương mẫu chưa được lập, làm sao người ta ngưỡng vọng cho được! Nếu không có hàng ngoại hộ có thế lực th́ không có sức mạnh, kẻ bên ngoài khinh lấn làm sao chế ngự được!

V́ thế, khi sắp nhập Niết Bàn, Như Lai đem pháp phó chúc cho hàng quốc vương, đại thần và chư thiên, thiện thần, dạy họ sau này thừa nguyện sanh vào trong hết thảy cơi nước lưu thông Phật pháp ḥng lợi ích mọi hàm thức. Do vậy, hơn hai ngàn năm qua, đạo Phật thâm nhập các nước là do nội hộ lẫn ngoại hộ đều có người vậy! Kể từ đời Đông Hán, nước ta (chỉ Trung Quốc) mới được hưởng pháp hóa. Đến đời Tấn th́ ngày càng thạnh hành, đến đời Đường các tông đầy đủ, gần bằng Tây Thiên. Từ các nhà Tống, Nguyên, Minh cho đến đầu đời Thanh, Phật nhật luôn sáng tỏ, pháp luân thường chuyển. Đến thời Hàm Phong - Đồng Trị, do chinh chiến, đói kém liên miên, bậc triết nhân ngày càng hiếm hoi, quốc gia chẳng rảnh rang đề xướng, kẻ kém hèn lạm dự Tăng chúng, rất nhiều kẻ là phường vô lại, ác nhân, xen lộn vào Phật môn, đến nỗi Phật pháp bị bại hoại sát đất. Phàm những ai chưa đọc kinh Phật, chưa gặp được bậc tri thức, trông thấy những ông Tăng du hành trong nhân gian tạo đủ mọi nghiệp, bèn cho rằng Tăng toàn là như thế. Từ đấy, một người xướng, trăm kẻ hùa theo, cho là Phật pháp vô ích cho nước nhà, có hại cho đời! Không ai chẳng tính chuyện chiếm đoạt tài sản của Tăng chúng, lăm lăm biến chùa thành trường học. Những kẻ đề xướng chuyện ấy, tâm lư chưa hẳn đă hoàn toàn mê muội, mà là do chẳng biết cội nguồn Phật pháp, chỉ cậy vào hiểu biết của chính ḿnh để lầm lạc suy luận, khiến cho những kẻ mượn chuyện công để tư lợi, thấy đúng là dịp kiếm chác, muốn vơ vét cho đầy túi. Đây - kia bắt chước nhau, thế như lửa cháy.

Lúc Dân Quốc mới thành lập, bao phen được những bậc cao nhân Tăng -tục tŕnh bày, mong Đại Tổng Thống hạ lệnh bảo vệ. Năm Dân Quốc thứ tư (1915), chánh phủ quy định chương tŕnh bảo vệ gồm ba mươi mốt điều. Do văn từ, ư nghĩa có chỗ chưa rơ ràng, dễ nẩy sanh mối tệ, sợ sẽ tạo thành hậu hoạn nên đến năm Dân Quốc thứ chín (1920), cư sĩ Tŕnh Tuyết Lâu diện kiến Đại Tổng Thống xin ông sửa đổi. Nhân đó, bèn thương lượng, châm chước kỹ càng, quy định hai mươi bốn điều. Tháng Năm năm Dân Quốc thứ 10 (1921), công bố cho các tỉnh. Mùa Hạ năm nay, giới giáo dục tỉnh Giang Tô nhóm họp, lại viện vào tiền lệ thời cuối nhà Thanh, đầu thời Dân Quốc, đem kế hoạch mượn chùa làm trường học tŕnh lên cựu tỉnh trưởng họ Vương, được ông ta tán thành, cho là không tổn hại ǵ đến pháp luật, thật sự cân nhắc t́nh lư, đă suy xét cẩn thận châu đáo, ổn thỏa, thật đáng khâm phục, truyền Ty Giáo Dục thông tri cho các huyện tuân hành. Lệnh này vừa được ban ra, ông ta bèn từ chức, Tăng giới tỉnh Giang Tô chấn động, kinh hoảng vô cùng. Các chùa chiền ở Diêm Thành đa số bị xâm đoạt. Mọi người cho rằng: Giáo lệnh của Đại Tổng Thống công bố vào năm ngoái, có lẽ cựu tỉnh trưởng họ Vương hoàn toàn chưa hay biết nên mới nồng nhiệt khen ngợi kế hoạch ấy như thế. Nếu chẳng lập cách cứu văn, chẳng những không thể giữ ǵn được các chùa miếu trong một tỉnh Giang Tô, mà những người mang cùng tánh khí ấy trong các tỉnh khác không ai chẳng muốn mượn danh nghĩa lập trường học để diệt Phật pháp, đoạt tài sản nhà chùa, coi đó như một nghĩa vụ có danh dự lợi ích nhất!

Do vậy, bèn cử ra ba mươi vị đại biểu, được cầm đầu bởi Hạo Tịnh là vị đă từ nhiệm, khẩn cầu hai vị cư sĩ Ngụy Cang Trưởng và Vương Ngu Tăng chuyển đạt lên những nhân vật chánh yếu, tŕnh bày rơ lợi hại, ngơ hầu “đạo ngầm giúp cho việc cai trị, pháp ngầm khiến cho dân t́nh yên vui” chẳng đến nỗi nhanh chóng bị diệt mất. Ông Hàn, tỉnh trưởng tỉnh Giang Tô, là người thông đạt chánh thể, hiểu sâu Phật pháp. Những tờ tŕnh của chư Tăng được chuyển lên, liền phê: “Tôn trọng pháp luật, nghiêm cấm tệ đoan. Một mực giữ phép công bằng, không mảy may ǵ thiên vị! Hai giới Tăng chúng và giáo dục đều được vô sự!” Tuy chưa nói rơ thủ tiêu lệnh trước của Vương tỉnh trưởng, nhưng cũng chẳng khác ǵ đă thủ tiêu vậy!

Chuyện này lại được chuyển đạt lên Bộ, gởi công văn phúc tŕnh lên bộ Nội Vụ. Bộ truyền cho tỉnh trưởng Giang Tô xử lư theo đúng pháp luật. Do vậy, mối họa diệt pháp liền bị tiêu diệt. Lúc này, thế đạo nhân tâm đă suy hăm đến cùng cực, đúng là lúc nên đề xướng Phật pháp, xiển dương rộng răi sự lư nhân quả báo ứng, sanh tử luân hồi, khiến cho những kẻ mê tâm mờ lư, phóng túng không kiêng dè biết tạo ác phải thọ khổ bao kiếp dài lâu, làm thiện được hưởng vui vĩnh viễn, bèn tự có thể giảm bớt tâm ác, dần dần phát khởi thiện niệm, quyết chẳng dám khoái chí một lúc, khiến cho thân về sau phải chịu thống khổ vô cùng. Vào thời Xuân Thu, chư hầu, các đại phu chết, ai nấy tùy sức giết người tuẫn táng theo ḿnh, lại cho là càng nhiều càng sang! Tuy Khổng, Mạnh, Lăo, Trang đều xuất thế cũng không sao ngăn cấm được! Từ khi Phật pháp truyền vào Trung Quốc, dẫu kẻ ngoảnh mặt về phương Nam xưng Trẫm cũng chẳng dám làm vậy! Hơn một ngàn năm qua, những người được sống hết tuổi thọ mới mất không biết bao nhiêu mà kể! Những ai cho Phật pháp vô ích cho nước nhà, có hại cho đời, toàn là v́ ḷng đố kỵ, dấy lên những lư luận mù quáng của kẻ chưa thấy được màu sắc. Nếu họ suy xét kỹ, ắt sẽ chẳng thể đau đớn khóc lóc, hối hận đă lỡ lời ư?

Tuy nhiên, nói chung là do Tăng giới không có người, nên đến nỗi những kẻ câu nệ, rỗng tuếch lầm lạc nẩy sanh ư xâm đoạt, khinh lấn. Nếu như ai nấy gắng chí ngầm tu, làm rạng rỡ Phật pháp th́ những kẻ bài bác, đả kích, xâm đoạt, khinh lấn kia sẽ hộ tŕ, lưu thông c̣n không xuể. Mạnh Tử nói: “Con người phải tự khinh ḿnh trước th́ người khác mới khinh ḿnh được. Trong nhà phải tự hủy diệt trước th́ người khác mới hủy diệt được. Nước phải tự công phá trước th́ người ngoài mới công phá được”, chính là nói đến ư này vậy! Tăng giới chúng ta phải nên dốc kiệt ḷng thành, chuyên tinh tu tập như thế nào ngơ hầu trên là mong tiếp nối được huệ mạng, dưới độ mê t́nh.

Tất cả những văn tự đầu đuôi về chuyện này đă được hai vị cư sĩ Cang Trưởng và Ngu Tăng cho sao lục, khắc in, lại đem điều lệ quản trị chùa miếu đă tu chánh của Đại Tổng Thống đặt ở đầu sách, phổ biến khắp Tăng giới, để mọi người biết có công lệnh, chẳng đến nỗi lại có những chuyện như thế phát sanh, không cách ǵ thi thố thủ đoạn được! Khắc xong, ḥa thượng Diệu Liên giao cho tôi, nhờ viết lời tựa dẫn giải. Cụ Diệu Liên là người tánh t́nh thuần ḥa, sốt sắng, rất được hai vị Cang Trưởng và Ngu Tăng kính trọng. Khi chuyện này nẩy sanh, ông Ngu Tăng thường phải bôn ba chẳng nề hà mệt nhọc, tôi biết rơ ông ta chí hướng cao khiết, khá thông hiểu giáo lư. Tôi mến ông ta chịu khổ nhọc thay cho người, thành tựu điều tốt đẹp cho người nên mới tŕnh bày những điểm chánh yếu như vậy.

 

46. Lời tựa cho bộ Phóng Sanh Sát Sanh Hiện Báo Lục của tiên sinh Giang Thận Tu

 

      Tiên sinh Giang Thận Tu là một bậc đại học giả đời Thanh trước kia, là bậc quân tử hiểu đạo, ẩn tu, ẩn dật ở Vụ Nguyên[57]. Ông bác học đa văn, không sách ǵ không đọc, với mỗi cuốn đều nắm được chỗ tinh vi, hiểu được cốt lơi sâu thẳm. Chỉ lấy việc giáo dục bậc anh tài làm vui, chẳng màng đến phú quư, danh lợi, hiển đạt. Năm lên sáu tuổi, vừa được đi học, mỗi ngày nhớ được mấy ngàn chữ. Cha thấy con mẫn tiệp lạ lùng, bèn đem toàn bộ Thập Tam Kinh Chú Sớ[58] dạy cho. Từ đấy, tiên sinh chuyên tâm nghiên cứu mấy mươi năm. Phàm những học thuật về kinh sử, tác phẩm của bách gia chư tử, thiên văn, địa lư, âm vận, phiên thiết[59], không ǵ chẳng dung hội quán thông. Ông bèn tự đặt trách nhiệm dùng trước thuật để nêu tỏ những nghĩa lư uẩn súc. Những trước tác của ông có đến gần hai mươi thứ, gần đến hai trăm quyển. Những trước thuật của quốc gia và danh nhân khi ấy đa số đều lấy trước tác của ông làm căn cứ. Đến năm Càn Long thứ 37 (1772), lúc đó tiên sinh đă qua đời 11 năm, quốc gia mở ra Tứ Khố Toàn Thư Quán[60], phàm những trước tác của tiên sinh được thâu nhập vào đó tổng cộng là mười ba loại, tức hơn một trăm năm mươi quyển. Ngoài ra, những tác phẩm không được thâu nhập th́ được tóm lược nội dung chánh yếu ghi chép trong những sách khác, hoặc được sao chép lại rất nhiều, truyền cho nhau xem, đến nỗi có muốn bị thất lạc cũng chẳng được.

Ôi! Có thể nói tiên sinh là bậc người trời nghiên cứu, công chen tạo hóa vậy. Cùng lư tận tánh, là bậc anh kiệt trong loài người được dự vào hàng thánh vậy. C̣n những người như Trịnh Khang Thành đời Hán, Châu Liêm Khê, Thiệu Khang Tiết đời Tống ư? Họ tuy là kẻ bác học đa văn trong cơi đời, nhưng chẳng bàn đến chuyện tận lực thực tiễn tu tập, chỉ lăm lăm dùng từ chương để tiến thân, nghe đến phong cách của tiên sinh há chẳng thẹn đến chết ư? Tiên sinh lại yêu tiếc sanh mạng loài vật, tin sâu nhân quả. V́ thế, đối với thiện báo của việc ăn chay phóng sanh, ác báo của chuyện sát sanh, ăn thịt, bèn ghi lại những ǵ ông được thấy nghe để khuyên đời. Hậu duệ của ông là cư sĩ Dịch Viên muốn đúc bản kẽm để lưu truyền rộng răi, ngơ hầu văn hồi sát kiếp, nhờ Quang viết lời tựa. Quang tâm như mặt lưng tấm gương, học vấn như nh́n vào tường vách, chỉ học đ̣i ngu phu ngu phụ thật thà niệm Phật, làm sao phát huy được diệu đạo khiến cho những kẻ câu nệ hư giả thấy thấu tột vầng mặt trời để từ đó phát sanh chánh tín đạt lợi ích thật sự cho được? Nhưng việc này liên quan đến kiếp vận, v́ nghĩa chẳng thể tạ từ, miễn cưỡng viết lời tựa rằng:

      Đại đức của trời đất gọi là Sanh, đại đạo của Như Lai gọi là Từ. Người và loài vật tuy khác, tâm tánh vốn đồng. Như Lai xem khắp tam thừa lục phàm đều như con một. V́ sao vậy? Do họ đều có đủ Phật tánh, đều có khả năng thành Phật. Hăy gác tam thừa lại đó, lục phàm là trời, người, A Tu La, súc sanh, ngạ quỷ, địa ngục, tuy cao - thấp khác hẳn nhau, khổ - vui khác biệt vời vợi, nhưng nói chung đều là chưa đoạn Hoặc nghiệp, chưa thoát sanh tử. Phước trời nếu hết ắt phải đọa xuống. Tội địa ngục nếu diệt, ắt phải sanh lên. Giống như bánh xe, xoay vần lên cao xuống thấp! Ta nay may được thân người, lẽ ra phải nên khéo léo lập cách để che chở, thương tiếc sanh mạng loài vật, thấu hiểu đức hiếu sanh của trời đất, toàn vẹn ḷng nhân trắc ẩn trong tâm ta. Bởi lẽ các loài vật và ta cùng sống trong ṿng trời đất, cùng được thiên địa sanh thành, dưỡng dục. Lại c̣n cùng biết tham sống, cùng biết sợ chết.

      Người nhân đối với xương khô c̣n gom nhặt, đem chôn; đối với thảo mộc c̣n để mọc dài chẳng chặt, lẽ đâu chịu sướng thích bụng miệng ḿnh, khiến cho các sanh vật sống trên đất dưới nước phải chịu nỗi khổ chặt xẻ, nấu nướng ư? Phải biết: Những loài vật ấy từ vô thỉ đến nay, cũng từng thuộc địa vị cao quư, oai quyền hiển hách, chẳng biết nhờ oai quyền để vun bồi đức. Trái lại, cậy vào oai quyền để tạo nghiệp! Rốt cục, ác nghiệp tụ tập như rừng, đọa trong dị loại: Miệng chẳng thể nói được, tâm không có trí khôn, thân không tài khéo, phải mắc vào nạn ấy. Tuy kẻ mạnh ăn thịt kẻ yếu về mặt Sự th́ được, nhưng oán hận kết lại không thể không tạo thành ư niệm đời đời kiếp kiếp báo oán hay sao? Nếu con người chẳng nghĩ đến nỗi khổ bị giết chóc của loài vật, chẳng lẽ không sợ do oán nghiệp kết sâu, thường bị chúng nó giết lại hay sao? Lại chẳng sợ tàn hại loài vật của trời, trời sẽ đoạt phước thọ của chính ḿnh ư? Con người chỉ muốn quyến thuộc đoàn tụ, thọ mạng dài lâu, thân tâm yên vui, các duyên như ư, chính ra phải nên phát tâm đại bi, hành nghiệp phóng sanh, khiến cho thiên địa quỷ thần đều thương xót tấm ḷng thành thương yêu loài vật của ta th́ những điều mong muốn như trên sẽ có thể đạt được.

Nếu cậy ta có tiền tài, ta có trí lực, bày đủ mọi cách để bắt giữ loài vật cho sướng khoái bụng miệng ḿnh, chẳng đoái hoài nỗi đau của chúng, há c̣n có thể gọi là con người sánh cùng trời đất thành ba ngôi nữa ư? Nhưng ta cùng chúng nó cùng trong sanh tử, từ vô thỉ đến nay, mỗi một kẻ trong số đó đều là cha mẹ, anh em, thê thiếp, con cái của ta, ta cũng đều là cha mẹ, anh em, thê thiếp, con cái của mỗi một con vật ấy. Mỗi một kẻ ấy hoặc trong nhân gian, hoặc trong dị loại từng bị ta giết; ta cũng hoặc trong nhân gian, hoặc trong dị loại từng bị kẻ ấy giết, làm người thân kẻ oán, sanh ra nhau, giết hại lẫn nhau. Lặng im suy nghĩ, thẹn chẳng muốn sống nữa! Gấp gáp thay đổi, c̣n e quá chậm, lẽ nào vẫn cứ giẫm bước theo thói thường, vẫn chấp mê t́nh, cho là trời sanh ra dị loại vốn để làm thức ăn cho con người hay sao? Ta c̣n có đủ Hoặc nghiệp, cố nhiên không cách ǵ thoát ra ngoài luân hồi. Vạn nhất, tội của chúng đă hết, lại được sanh làm con người, thiện căn phát sanh, nghe pháp tu hành, đoạn Hoặc chứng Chân, được thành Phật đạo. Nếu ta đọa lạc, c̣n mong kẻ ấy rủ ḷng Từ cứu giúp ḥng thoát khổ được vui, đích thân chứng được Phật tánh. Há có nên cậy vào sức mạnh nhất thời để rồi bao kiếp không được cứu ư?

Xưa có vị cao tăng, cất chân không đạp trùng kiến, có người hỏi nguyên do, Ngài nói: “Ta và chúng cùng trong sanh tử, nếu chúng nó thành Phật trước, c̣n mong chúng rủ ḷng Từ cứu ta. Sao dám khinh miệt chúng?” Do vậy biết: Phật thấy chúng sanh đều là Phật, c̣n chúng sanh thấy Phật đều là chúng sanh. Phật coi chúng sanh đều là Phật, nên lắm cách giáo hóa, chỉ dạy, đủ mọi cách chiết phục, nhiếp hóa. Dẫu cho kẻ hoàn toàn chẳng có tín tâm, cũng chẳng buông bỏ, khéo léo vận dụng phương tiện khiến kẻ ấy trồng thiện căn. Đợi khi nhân duyên đă đủ, sẽ tự nhiên phát sanh tăng trưởng, y giáo phụng hành. Chúng sanh thấy Phật đều là chúng sanh, nên nghe lời Phật chẳng sanh cảm kích; trái lại, c̣n dùng tri kiến tà vạy, sai lầm của chính ḿnh để hủy báng nhiều lẽ. Thậm chí phá hủy chùa tháp, thiêu đốt kinh điển, cố kết bè đảng ma phá hoại thanh tu. Đến khi chánh trí hơi mở mang có thẹn hối cũng không kịp! Do vậy, bèn lại quy mạng Như Lai, hưng khởi sùng tín Phật pháp. Xưa nay đa phần đều như thế.

Phải biết: Cha mẹ đối với đứa con ngỗ nghịch c̣n sanh ḷng bỏ bê, chứ Phật đối với những phường nghịch ác bất tín càng sanh ḷng thương xót. V́ sao vậy? Thương chúng nó Hoặc nghiệp sâu nặng, đánh mất bổn tâm. Tuy hiện thời trái nghịch với Phật, nhưng thiên chân Phật tánh sẵn có vẫn chẳng mảy may bị mất, như tượng vàng trong khuôn cháy, như bảo châu trong áo rách, như gương Tần bị bụi phủ, như ngọc bích núi Kinh[61] c̣n chưa gọt dũa. Kẻ ngu chỉ thấy tướng trạng bề ngoài, chẳng biết nội dung, c̣n Phật bỏ tướng trạng bề ngoài, bàn đến nội dung, nên không một chúng sanh nào bị bỏ qua. Phật c̣n chẳng khinh chúng sanh, há chúng sanh có nên khinh chúng sanh chăng? Do vậy, đối với hết thảy những chúng sanh sống trên đất, dưới nước đều phải làm cho chúng được sống yên ổn, thường được bay, chạy, bơi lội trong môi trường sống của chúng, để loài nào loài nấy vui với thiên chân, đều hưởng hết tuổi trời. Như vậy th́ những thứ thiện báo được nói trong sách này sẽ đạt được đủ cả. Người như thế, đối với loài vật c̣n chẳng muốn làm cho chúng nó chẳng được sống yên, huống chi đối với con người? Ắt sẽ thân ái đối với nhau, nâng đỡ lẫn nhau, tự nhiên phong tục tốt đẹp, con người ḥa thuận, ắt cảm được mưa thuận gió ḥa, lẽ đâu muôn vật chẳng đông đảo, dân sung sướng, thời thế yên lành, đất nước thái b́nh ư? Lại mong những người cùng hàng với tôi chớ nên tự khinh, hăy nghĩ ta có cùng một tâm tánh với Như Lai; v́ sao Ngài Hoặc nghiệp hết sạch, phước huệ viên măn, an trụ Tịch Quang, thường hưởng pháp lạc? V́ sao ta khởi tham - sân - si, tạo giết - trộm - dâm, luân hồi lục đạo, chẳng có cách ǵ thoát ĺa vậy? Tâm tánh là một, khổ - vui một trời một vực. Nếu nhường cho một ḿnh đức Như Lai thọ dụng công đức của Phật tánh th́ có c̣n được gọi là đại trượng phu nữa hay chăng?

 

47. Lời tựa trần thuật duyên khởi của Hạ Môn[62] Phật Kinh Lưu Thông Xứ

 

      Như Lai thuyết pháp đều tùy thuận cơ nghi, với đại căn bèn chỉ thẳng Chân Như diệu tánh, khiến cho họ hiểu rơ diệu tánh viên minh, ĺa các danh tướng, vốn chẳng có thế giới, chúng sanh, thường tịch, thường chiếu, bất sanh, bất diệt, Ngũ Uẩn không, sáu căn thanh tịnh, bốn tướng mất, nhưng nhất tâm hiện bày rành rành. Từ đấy, xứng tánh khởi tu, do tu chứng tánh. Mây phủ cửa Từ, sóng trào biển Hạnh. Dẫu từ bi hạnh nguyện trùm khắp pháp giới, nhưng tam luân thể không, trọn chẳng có những tướng ta - người, năng - sở!

Đối với tiểu căn bèn dạy cho Tam Quy để làm căn bản bỏ tà quy chánh, dạy Ngũ Giới, Thập Thiện để làm nhân được sanh trong trời, người. Gặp cha nói từ, gặp con nói hiếu, anh nhường, em kính, chồng xướng, vợ theo, tận lực tuân thủ luân thường, ai nấy tận hết bổn phận. Kiêm thêm kiêng giết, phóng sanh, ăn chay, niệm Phật, đừng làm các điều ác, vâng làm các điều thiện. Đối với kẻ căn khí thù thắng hơn một chút th́ bèn dạy cho Tứ Đế, Thập Nhị Nhân Duyên để họ đoạn Hoặc chứng Chân liễu sanh thoát tử. Lại v́ hết thảy chúng sanh do thân - khẩu - ư khởi lên tham - sân - si, do tham - sân - si tạo giết - trộm - dâm. Do nhân duyên ấy luân hồi lục đạo, giết lẫn nhau, sanh ra nhau đến tột cùng đời vị lai trọn chẳng khi nào ngừng nghỉ. Tuy dạy những thừa nhân, thiên, Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ Tát, nhưng tự lực đoạn Hoặc thật chẳng phải dễ dàng! Huống chi chúng sanh trong đời Mạt căn cơ kém hèn, chẳng cậy vào Phật lực, quyết khó thể giải thoát. Do vậy, bèn mở riêng một pháp môn Tịnh Độ cậy vào Phật từ lực vượt ngang ra khỏi tam giới để người đă chứng thánh quả sẽ mau viên măn Phật quả, người chưa đoạn Hoặc sẽ đới nghiệp văng sanh. Chỉ cần đầy đủ ḷng tin chân thành, nguyện thiết tha, khẩn thiết chí thành tŕ danh hiệu Phật, làm được như thế th́ vạn người chẳng sót một ai. Như người rớt xuống biển, nương vào sức thuyền cứu, mau lên được bờ. Chúng sanh đời Mạt bỏ pháp này muốn thoát sanh tử th́ vạn người chẳng được một ai!

Do vậy, biết rằng: Đại pháp của Như Lai vỗ về nuôi nấng quần manh, như trời che phủ khắp, như đất nâng đỡ đồng đều; sâm la vạn tượng không một thứ nào thoát ra ngoài được, không ǵ chẳng thuộc trong ấy! Như mặt trời, mặt trăng sáng ngời trên không, chiếu khắp muôn nước; tuy kẻ mù từ lúc lọt ḷng chẳng thấy được quang minh cũng vẫn được chiếu soi. Như mưa đúng thời thấm nhuần trọn khắp muôn cây cỏ: Rễ to, thân lớn, cành nhỏ, lá bé đều cùng tươi tốt. Dẫu là mầm cháy, hạt hư cũng vẫn được b́nh đẳng thấm nhuần. Như đại hải chứa trọn trăm sông, sông to rạch lớn cũng đổ vào biển, ng̣i nhỏ kênh bé, thậm chí một chước, một giọt cũng đổ vào biển. Đă vào trong biển cả th́ cùng một vị mặn, cùng một mức sâu rộng như biển cả, đánh mất tên cũ, được mang tên là biển. Do vậy, biết Phật pháp un đúc, giáo hóa, dạy dỗ trọn chẳng bỏ ai; là cội nguồn của các pháp, làm chỗ nương cậy cho chúng sanh. Hết thảy các pháp thế gian hay xuất thế gian không pháp nào chẳng phát xuất từ pháp giới này, không pháp nào chẳng quy hoàn pháp giới này.

Những kẻ chấp nhặt, hẹp ḥi chẳng biết Phật pháp chính là pháp chung cho cả mười pháp giới, chỉ thấy chuyện bỏ cơi tục đi xuất gia bèn cho là phế bỏ luân lư, đắm ch́m trong không tịch, mang lỗi trái nghịch thế giáo. Nào biết Phật pháp như thái hư, không ǵ chẳng bao dung, như ánh nắng Xuân không ǵ chẳng sanh trưởng. Thánh nhờ vào đây mà thành thánh, hiền nhờ vào đây mà thành hiền. V́ thế, thời cổ những người lập đại công, dựng đại nghiệp, tiếng tăm lừng lẫy trời đất, ḷng tinh thành bao trùm nhật nguyệt đều là do học Phật pháp đắc lực mà phát khởi. Ngay như Châu, Tŕnh, Trương, Châu đời Tống nêu tỏ tâm pháp thánh nhân cũng do học Phật mà được. V́ họ khí lượng nhỏ hẹp, kiến chấp môn đ́nh quá nặng nên chẳng những không chịu xiển dương, trái lại c̣n chê trách, hủy báng, muốn ngăn lấp hàng hậu học khỏi học Phật pháp. V́ thế, lập cách bịt tai trộm linh, lấy cái hay của người ta lại tự nhận đó là công của chính ḿnh, nói ngược ngạo người ta thua ḿnh, cho nên đối với chuyện chánh tâm thành ư trở thành hẹp ḥi, chẳng thể rốt ráo viên măn, chẳng đáng buồn ư?

Phật pháp truyền vào Trung Quốc gần hai ngàn năm. Trong thời gian ấy, những kinh - luật - luận dịch từ Tây Trúc và những trước thuật về Thiền, Giáo, Luật, Mật, Tịnh v.v… của cổ đức các tông cơi này mênh mông như mặt biển tỏa hơi mờ. Tùy theo căn cơ con người gần gũi pháp nào, tùy theo ḷng ưa thích của mỗi người mà nghiên cứu: Hoặc nghiên cứu khắp các tông, hoặc chuyên chú nơi một môn. Như bốn cửa thành, gần cửa nào th́ vào bằng cửa đó. Cửa vào tuy khác, nhưng vào cùng một thành. Như một giọt nước biển, có đủ vị của trăm sông. Như một hạt châu nơi cái lưới của Đế Thích hiện bóng một ngàn hạt châu. Thâm nhập một môn th́ các pháp đều thông. Đến khi vô minh hết sạch, tịch chiếu viên dung, dứt sạch ba đời, mười giới ch́m lỉm, hoàn lại thiên chân vốn có, chứng giác đạo vô thượng. Cố nhiên hạng người như vậy thuộc về hàng thượng thượng căn. Kế đó là những người dứt tham - sân - si, đoạn giết - trộm - dâm, không làm các điều ác, vâng làm các điều thiện, tích lũy công đức dần dần, tăng trưởng phước huệ, giữ vẹn nhân luân, trọn hết t́nh nghĩa, yêu thương mọi người, nhân từ, kiêng giết, phóng sanh, tập thành ḷng từ thiện, đối với loài vật c̣n thương xót, huống chi con người? Thúc đẩy phong hóa ấy đến trọn khắp thế giới, há c̣n có tâm tàn hại lẫn nhau, tranh giành mưu hại giết chóc, muốn tàn sát chủng tộc người khác ḥng vừa ư ḿnh nữa ư?

Lâm Hồng Du, Trần Đắc Lộc thuộc Thái Cát Đường ở Hạ Môn thương cho kiếp vận thê thảm, muốn cứu văn, muốn cho đồng nhân khai ngộ, nên lưu thông kinh Phật. Phát hành kinh sách theo giá vốn và chi phí chuyên chở, trọn chẳng mong kiếm lời. Muốn mở mang tai mắt cho người nên xin tôi viết lời tựa. Tôi mến ḷng thành của họ, bèn thuật đầu đuôi. Phải biết Phật pháp lấy nhân quả báo ứng làm đạo hạ học thượng đạt, là đạo từ đầu đến cuối đều phải có. Nay người trên không nêu gương, kẻ dưới không giữ pháp, đây kia tranh chấp đánh nhau, lấy giết chóc làm vui, chỉ mong sao khoái ư ḿnh, chẳng đoái hoài nước nhà diệt vong, dân t́nh lầm than, đều do chẳng biết nhân quả báo ứng nên tạo thành như vậy. Tôi thường nói: “Nhân quả là phương tiện lớn lao để thánh nhân thế gian lẫn xuất thế gian b́nh trị thiên hạ, độ thoát chúng sanh”. Trong đời hiện thời, nếu chẳng đề xướng sự lư nhân quả báo ứng sanh tử luân hồi mà muốn cho thiên hạ thái b́nh nhân dân an lạc, dù Phật, Tổ, thánh hiền đều xuất thế cũng chẳng làm ǵ được!

 

48. Lời tựa cho cuốn Vạn Niên Bạ của am Pháp Như

(trích lục phần dẫn nhập)

 

      Phật pháp rộng lớn như pháp giới, rốt ráo như hư không, khó bàn, khó nghĩ, không thể diễn tả, không thể h́nh dung, nếu chỉ luận trên đại cương th́ không ra ngoài Nhị Đế. Luận theo Chân Đế th́ có Phật hay không Phật, tánh - tướng vẫn thường trụ. Do vậy, viên thông đạo tràng trải trần kiếp chẳng chuyển dời, chẳng biến đổi. Chân Như pháp môn tận cùng kiếp vị lai chẳng suy sụp, chẳng hưng khởi. Luận theo Tục Đế th́ pháp theo duyên khởi, đạo do người hoằng. Có được người th́ chặt gai, đốn cây để dựng phạm vũ, diệt chốn hoang vu để làm sư lâm (chỗ ở cho tăng chúng), khiến cho Phật nhật thêm sáng, pháp luân thường chuyển. Không có người th́ Phật địa trở thành rừng nghiệp, dứt bặt tiếng kinh, nói chuyện cơi trần. Đến nỗi cửa Phổ Môn đóng chặt, đường giác lấp lối. Tăng và Phật - Pháp gọi là Tam Bảo, là v́ việc tiếp nối huệ mạng của Phật, lưu thông pháp đạo, không có người th́ không ai noi theo, chỉ có nhờ vào Tăng vậy!

 

Ấn Quang Pháp Sư Văn Sao,

Quyển 3

(Phần thứ hai hết)

 

 


[1] Niêm hoa (c̣n gọi là “niêm hoa vi tiếu”): Theo truyền thuyết của Thiền Tông, trong pháp hội Linh Sơn, đức Phật giơ cành hoa cho đại chúng xem, đại chúng ngơ ngác, chỉ ḿnh tôn giả Ca Diếp mỉm cười. Đức Thế Tôn bèn nói: “Ta có chánh pháp nhăn tàng, Niết Bàn diệu tâm, Thật Tướng vô tướng, pháp môn vi diệu, chẳng lập văn tự truyền riêng ngoài giáo, nay giao cho Ma Ha Ca Diếp”. Nhà Thiền bảo sự tích này lấy từ kinh Đại Phạm Thiên Vương Sở Vấn, nhưng hiện thời chưa t́m thấy bản kinh này trong Đại Tạng, ngoại trừ một bản ghi trong Tục Tạng, nhưng cũng bị nghi ngờ tính chân xác. Theo kinh Đại Bát Niết Bàn, trước khi đức Phật nhập diệt, đă giao phó chánh pháp cho tổ Ca Diếp như sau: “Vô thượng chánh pháp giao phó cho Ma Ha Ca Diếp, Ca Diếp sẽ là chỗ y chỉ lớn lao cho các tỳ-kheo, giống như Như Lai là chỗ y chỉ cho mọi chúng sanh”. Do vậy, các nhà nghiên cứu Phật học hiện thời cho rằng thuyết “niêm hoa vi tiếu” chính là sự thêm thắt, tô vẽ của Thiền Tông Trung Hoa sau thời Thần Hội vào đoạn kinh trên.

[2] Truyền tân tục diệm: Truyền tân là nói tắt của “hỏa truyền tân tận” (lửa truyền củi hết), tục diệm (nối tiếp ngọn lửa) đều có ư nghĩa là kế thừa, phát huy đạo của thầy. Luân Âm có nghĩa là thánh chỉ. Thanh Thế Tông là hoàng đế nên những ǵ nhà vua viết được gọi là “luân âm”.

[3] Sóc: Ngày mồng Một đầu tháng, Vọng: Ngày Rằm.

[4] Chùa này tên cổ là Pháp Vũ, thuộc nằm trên núi Lư An, thuộc ngoại vi thành Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang. Thời Tống Lư Tông, nhằm mục đích cầu phước an dân nên đổi tên chùa thành Lư An tự. Càn Long từng sáu lượt đến thăm chùa này.

[5] Ư nói: Tâm pháp được truyền thừa từ đời này sang đời khác không đoạn tuyệt, giống như ngọn đèn này đốt nối qua ngọn đèn khác.

[6] Đăng phong tạo cực : Đạt đến cảnh giới tuyệt đỉnh

[7] Xuy Vạn Lăo Nhân Thích Quảng Chân (1582-1639), pháp hiệu Tụ Vân, người xứ Tứ Xuyên, đắc pháp nơi Thụy Tŕ Nguyệt ḥa thượng, thuộc pháp hệ đời thứ hai mươi tám của ngài Nam Nhạc. Thiên Khải là một niên hiệu của Minh Hy Tông kéo dài từ năm 1621 đến năm 1627.

[8] Ngũ thời giáo là năm giai đoạn thuyết pháp của đức Phật: Hoa Nghiêm, A Hàm, Phương Đẳng, Bát Nhă, và Pháp Hoa - Niết Bàn.

[9] Vương Bá Hậu là tên tự của Vương Ứng Lân (1223-1296), hiệu là Thâm Ninh Cư Sĩ. Ông sống vào thời Nam Tống, vốn quê quán tại Khai Phong, sau đổi sang sống tại Khánh Nguyên (nay thuộc Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang), đỗ tiến sĩ, làm đến chức Thái Thường Tự Chủ Bạ, nhưng do nói lời thẳng nên bị cách chức. Sau được bổ làm Thông Phán Thai Châu, rồi làm Thị Giảng kiêm Bí Thư Thiếu Giám. V́ Giả Tự Đạo đố kỵ, ông lại bị đổi đi Huy Châu, đến khi Giả Tự Đạo mất chức mới chuyển về giữ chức Lễ Bộ Thượng Thư kiêm Cấp Sự Trung. Ông rất tinh thông kinh sử, địa lư, thông thuộc các điển chế, khảo cứu tỉ mỉ, tác phẩm có những cuốn nổi tiếng như Ngọc Hải, Ngọc Đường Loại Cảo, Thi Địa Lư Khảo, Thâm Ninh Tập v.v…, nhưng tác phẩm nổi tiếng hơn cả vẫn là Tam Tự Kinh.

[10] Sa-di: Tiếng Phạn là Sramanekara hoặc Sramanera; phiên đủ âm là Thất La Ma Noa Lạc Ca, hoặc Thất La Mạt Ni La. Dịch ư là Cầu Tịch, Pháp Công, Tức Ác (dứt sự ác), Cần Sách (siêng năng, gắng công), nói chung có nghĩa là: Dứt ác, hành thiện, cầu chứng viên tịch. Trong Tăng đoàn, Sa-di là người thọ mười giới, chưa thọ Cụ Túc Giới, ít nhất từ bảy tuổi trở lên. Nữ gọi là Sa-di-ni. Ngoài mười giới căn bản, Sa-di phải vâng giữ 14 sự và 72 oai nghi. Riêng ở Nhật Bản, do giới luật suy bại, c̣n có cái gọi là “tại gia Sa-di”, tức là kẻ tu hành đă xuống tóc, thọ giới nhưng vẫn có vợ con. Trong một số tông phái như Nhật Liên Tông, Tịnh Độ Chân Tông, những ḥa thượng, đại đức của họ thậm chí c̣n không cạo đầu, không mặc áo tu. Chỉ khi nào làm lễ mới mặc pháp y. Đa số tăng sĩ Nhật Bản có vợ con.

[11] Ư nói chỉ là một sinh vật b́nh thường, không khác ǵ những động vật khác.

[12] Nguyên văn: “Dạ khí bất túc dĩ tồn giả, vi vi cầm thú bất viễn”. Theo Tứ Thư Bạch Thoại Chú Giải của Thường Thục Châu và Lân Công Chấn th́ câu này trích từ thiên Cáo Tử của sách Mạnh Tử. Trong thiên sách này, Mạnh Tử dùng ví dụ: Cây cối ở núi Ngưu gần thành Lâm Truy nước Tề do bị người ta chặt phá, trâu dê ăn lá nên núi trơ trụi. Cũng giống như thế, con người vốn không phải không có tâm nhân nghĩa, nhưng do buông lung nên lương tâm cũng điêu tàn giống như hằng ngày bị ŕu búa chặt. Trong cư xử hằng ngày, lúc đêm thanh phải phản tỉnh, khôi phục “thanh khí” (tức những tâm niệm tốt đẹp). Nếu như trong đêm tối không khôi phục lại được thanh khí đầy đủ th́ có khác ǵ loài vật đâu!

[13] Nguyên văn: “Nhân chi sở dĩ dị vu cầm thú giả cơ hy. Thứ dân khứ chi, quân tử tồn chi”. Sách Mạnh Tử Tập Chú của Châu Hy giảng: “Cơ hy là ít ỏi. Con người và loài vật cùng được hưởng lư thiên địa tạo thành tánh, cùng được hưởng khí của thiên địa nên có h́nh hài. Riêng ḿnh con người được thừa hưởng h́nh khí chánh đáng, lại có thể toàn vẹn tánh ḿnh. Đấy chính là chỗ khác biệt rất nhỏ nhặt. Tuy là nhỏ nhặt, nhưng con người và loài vật chỉ khác biệt ở chỗ ấy. Kẻ hèn không biết, bỏ qua, nên tuy gọi là người nhưng thật ra chẳng khác ǵ cầm thú. Quân tử do biết nên vâng giữ. Do kinh sợ dè dặt, cho nên hưởng được toàn vẹn lư vậy!”

[14] Sơn Âm thuộc huyện Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang.

[15] Bao biếm khuyên điểm: Bao là khen ngợi, biếm là chê trách, khuyên là khoanh một ṿng tṛn, điểm là chấm một chấm bên cạnh. Tức là những chỗ hay dở đều ghi kư hiệu để đánh giá, nhận định.

[16] Hai mắt, hai lỗ tai, hai lỗ mũi và miệng gọi chung là thất khiếu.

[17] Nữ âm: bộ phận sinh dục của người nữ.

[18] Long Khê là hiệu của Vương Kỳ (1498-1583), tự là Nhữ Trung, là một nhà tư tưởng đề cao thuyết Tam Giáo Đồng Quy vào thời Minh và cực lực cổ vũ học thuyết “tri hành hợp nhất” của Vương Dương Minh. Những trước tác của ông được biên tập trong bộ Long Khê Tiên Sinh Toàn Tập.

[19] Vạn Niên Bạ: Sổ ghi tài sản của nhà chùa khi bàn giao giữa các đời trụ tŕ.

[20] Gọi tắt của chữ Bổ Đát Lạc Ca (Potalaka), tức là một cách phiên âm khác của Phổ Đà.

[21] Sắc tu: Triều đ́nh đứng ra tu bổ, xây cất.

[22] Trong các tùng lâm lớn, chùa thường có chia ra làm nhiều chúng như chúng Đông Liêu, Tây Liêu v.v… Nói “con cháu các pḥng trong chùa” nghĩa là chỉ tuyển chức vụ Trụ Tŕ từ đệ tử, đồ tử, đồ tôn của Tăng chúng thường trụ tại chùa, chứ không thỉnh người ngoài giữ chức vụ này.

[23] Đồng chân xuất gia: xuất gia từ khi c̣n rất bé.

[24] Nhược quan: 20 tuổi. Thuở xưa, khi đến tuổi 20, thanh niên bèn búi tóc lên, bắt đầu đội mũ nho sinh, nên về sau tuổi 20 được gọi là “nhược quan” (đội mũ).

[25] Tức nhà vua

[26] Tiếng xưng tụng vị thầy đă mất của ḿnh.

[27] Con cháu đồ đệ đời sau trong đạo.

[28] Mười mấy nhà ở đây chỉ các chùa miếu có Tăng chúng là đồ tử, đồ tôn của Biệt Am.

[29] Tức y pháp bất y nhân, y nghĩa bất y ngữ, y liễu nghĩa bất y bất liễu nghĩa, y trí bất y thức.

[30] Theo biên niên sử, năm Đạo Quang thứ 22 (1842) là năm Nhâm Dần, c̣n năm Quư Măo nhằm năm Đạo Quang 23. Tính đến năm Đồng Trị thứ 12 (1873) th́ ngài Thông Trí đă 31 tuổi, chứ không phải 21, không rơ ấn bản Ấn Quang Văn Sao này có bị khắc lầm hay không?

[31] Theo truyền thuyết, ngoài Đông Hải có ba ḥn đảo tên Bồng Lai, Doanh Châu, Phương Trượng là nơi tiên ở. “Dạo chơi Bồng Đảo” có nghĩa là mong được thành tiên.

[32] Trong Đạo giáo, thường gọi những vị tu tiên đắc đạo là Chân Nhân. Về sau, danh từ này bị lạm xưng; những đạo sĩ phàm tục, chưa tu chứng ǵ, nhưng có địa vị, quyền thế, hay đứng đầu một đạo quán cũng được xưng tụng là Chân Nhân. Đến cuối đời Minh - Thanh, hầu như đạo sĩ nào cũng được gọi là Chân Nhân.

[33] Tức ngài Tịch Sơn (xin xem lại lá thư 123, Tổ Ấn Quang có nói đến chuyện này).

[34] Vị tác gia ở đây chính là ông Lê Đoan Phủ, xin xem lại lá thư 123 và 124.

[35] Nguyên văn là “thiết bất khả thác nhận định bàn tinh” (chớ nên đọc sai vạch cân), “định bàn tinh” là những vạch khắc trên cán cân. Do vậy, chúng tôi dịch phỏng theo ư là “phán đoán sai lầm”.

[36] Tháp Phổ Đồng: Tháp thờ xương cốt người đă mất trong các tùng lâm thường được gọi chung là tháp Phổ Đồng.

[37] Tiên sư công: Tiếng gọi thầy của vị thầy ḿnh đă khuất.

[38] Thế độ pháp tự: Thế độ là xuống tóc xuất gia, pháp tự là người nối tiếp pháp. Như vậy, thế độ pháp tự tức là đệ tử xuất gia.

[39] Chỉ chung các đệ tử, đồ tôn xuất gia.

[40] Chùa Pháp Vũ là một trong ba ngôi chùa lớn nhất ở Phổ Đà, nằm ngay bên cạnh đỉnh núi Bạch Hoa, dưới ngọn núi Quang Hy, thường được gọi là chùa sau. Năm Vạn Lịch thứ tám (1580), ngài Đại Trí Chân Dung từ Tây Thục đến lễ Phổ Đà Sơn, thích vẻ đẹp của ḍng suối dưới ngọn Phổ Đà bèn kết am tranh để ở, đặt tên là Hải Triều Am, lấy ư từ câu “pháp hải triều âm tùy cơ phổ ứng”. Năm Vạn Lịch 22 (1594), được quận thú (người đứng đầu một quận thời Minh) là Ngô An Quốc đổi tên thành Hải Triều Tự. Năm Vạn Lịch 26 (1598), chùa bị hỏa hoạn. Đến năm Vạn Lịch 33 (1605), mới được xây dựng lại. Năm Vạn Lịch 34 (1606), được sắc tứ là Hộ Quốc Trấn Hải Thiền Tự. Sau mấy cơn binh hỏa, chùa gần như sụp nát hoang tàn. Đến năm Khang Hy 26 (1687), ḥa thượng Biệt Am Tánh Thống lên trụ tŕ, trùng hưng Pháp Vũ. Đến năm Khang Hy hai mươi tám (1689), cùng với chùa Phổ Tế được triều đ́nh ban tiền trùng tu. Năm Khang Hy 38 (1699), được các biển ngạch Thiên Hoa Pháp Vũ và Pháp Vũ Thiền Tự. Chùa mang tên Pháp Vũ từ đó đến nay. Đợt trùng tu quy mô nhất là vào năm Ung Chánh thứ 9 (1731).

[41] Tức pháp sư Hóa Văn.

[42] Ư nói thiết tha, chí thành như con làm đám ma cho cha mẹ.

[43] Sách ghi thứ tự truyền thừa các đời của một ngôi chùa.

[44] Tứ sanh: Bốn cách sanh ra của chúng sanh, tức noăn (sanh ra bằng trứng), thai (sanh bằng thai), thấp (sanh từ chỗ ẩm ướt), hóa (sanh bằng cách biến hóa, như chúng sanh trong địa ngục, ngạ quỷ, thiên giới).

Cửu hữu: Tức tam hữu. Ba cơi Dục Giới, Sắc Giới, Vô Sắc Giới, nếu chia nhỏ ra sẽ thành chín nên gọi là cửu hữu. Do có phiền hoặc, nghiệp báo, sanh tử nên gọi là Hữu.

[45] Trượng thất: Cái thất rộng một trượng vuông. Theo kinh Duy Ma Cật Sở Vấn, cư sĩ Duy Ma thị hiện mắc bệnh, nằm trong thất này, ngài Văn Thù dẫn đại chúng vào trong thất ấy thăm bệnh. Những vấn đáp giữa hai ngài được chép thành kinh Duy Ma Cật Sở Vấn.

[46] C̣n gọi là pháp nhiên, tự nhiên, thiên nhiên, tự nhĩ, pháp nhĩ tự nhiên, tự nhiên pháp nhiên. Vốn là từ dùng để chỉ các pháp trong trạng thái tự nhiên không qua tạo tác nào, nói cách khác, “pháp nhĩ” là tướng trạng tự nhiên vốn sẵn có của bất cứ sự vật nào. Theo Hoa Nghiêm Kinh Thám Huyền Kư, quyển 3 giải thích:

1) Xét trong h́nh thức tồn tại của các pháp th́ hết thảy không ǵ chẳng do nhân duyên ḥa hợp thành, như nước luôn chảy xuống, lửa luôn bốc lên đều là những sự hoàn toàn tự nhiên như thế.

2) Nếu nói trên phương diện Chân Như, vạn pháp tự nhiên tùy duyên, tự nhiên quy về tánh, đều vốn sẵn b́nh đẳng.

Sách Du Già Sư Địa Luận cho rằng “pháp nhĩ đạo lư” chính là đạo lư tự nhiên sẵn có của bất cứ sự vật nào như tánh của lửa là nóng, tánh của nước là thấm ướt. Tịnh Độ Chân Tông của Nhật c̣n đưa ra khái niệm “pháp nhĩ văng sanh”, tức là nương vào nguyện lực của Phật A Di Đà tự nhiên văng sanh về Báo Độ.

[47] Nguyên văn “tịnh tiêu tề khu, vô hoặc hiên điệt” (rong cương cùng đi, mũi xe không chênh nhau). Tiêu là cái hàm thiếc ở mơm ngựa. Ư nói: Sánh ngựa cùng đi ngang nhau, xe đi ngang nhau không trước sau, chúng tôi dịch gọn là “sánh bằng, không có hơn kém”.

[48] Từ thời nhà Châu, hoàng đế cho đúc chín cái đỉnh lớn bằng đồng đặt ở kinh đô, tượng trưng cho chín châu lớn của Trung Hoa thời cổ. Chín châu tùy theo triều đại mà được phân định khác nhau. Chẳng hạn như vào đời nhà Hạ, chín châu là Cổn, Kư, Thanh, Từ, Dự, Kinh, Dương, Ung và Lương. Đời nhà Thương th́ chín châu là Kư, Dự, Từ, Ung, Kinh, Dương, U, Cổn và Doanh. Đời Châu lại chia chín châu như sau: Dương, Kinh, Dự, Thanh, Cổn, Ung, U, Kư và Tịnh. Nói chung, chín châu này tượng trưng cho toàn bộ

lănh thổ Trung Hoa.

[49] Trải vàng (bố kim): Trưởng giả Cấp Cô Độc đem vàng trải đất để lập tinh xá Kỳ Viên. Dùng tích này để nói đàn-việt bỏ ra tiền của xây dựng điện đường.

[50] Tinh lam: Ngôi chùa đẹp đẽ. Phạm vũ lẫn tinh lam đều chỉ ngôi chùa trang nghiêm, đẹp đẽ.

[51] Đạo Doăn là một chức quan vơ, c̣n gọi là Đạo Đài, đứng đầu việc binh nhiều huyện dưới đời Thanh. Chẳng hạn chức Trường Xuân Đạo Doăn thống lănh việc binh bị cả 12 huyện như Cát Lâm, Trường Xuân, Y Thông, Nông An v.v…

[52] Theo Lịch Đại Tam Bảo Kư và sách Tả Thị Ngũ Hồ, ngài Bạch Thi Lê Mật (gọi đầy đủ là Bạch Thi Lê Mật Đa  La, dịch nghĩa là Cát Hữu), người xứ Cưu Ty (Kuche), là thái tử nước ấy, nhưng nhường ngôi cho em, đi xuất gia. Ngài rất thông minh, hiểu sâu xa Phật pháp, đến Trung Quốc trong niên hiệu Vĩnh Gia đời Tấn. Khi ấy, Trung Hoa đại loạn nên Ngài bèn vượt Trường Giang xuống Hoa Nam, đến Kiến Khang trụ tích tại chùa Kiến Sơ. Thừa tướng Vương Đạo rất coi trọng, đa phần các triều thần đều quy y.

[53] Đại Quán Đảnh Thần Chú Kinh (Mahabhiseka Mantra), thường gọi tắt là Đại Quán Đảnh Kinh, do ngài Bạch Thi Lê Mật Đa dịch vào thời Đông Tấn, hiện được chép trong quyển 26 của Đại Chánh Tân Tu Đại Tạng Kinh. Kinh này gồm mười hai bộ kinh nhỏ hợp thành gồm từ bộ thứ nhất là Quán Đảnh Tam Quy Ngũ Giới Đới Bội Hộ Thân Thần Chú Kinh đến kinh cuối cùng Quán Đảnh Bạt Trừ Quá Tội Sanh Tử Đắc Độ Kinh. Kinh Quán Đảnh Chương Cú Bạt Trừ Quá Tội Sanh Tử Đắc Độ Kinh tương đồng với Dược Sư Như Lai Bổn Nguyện Kinh do ngài Đạt Ma Cấp Đa dịch và Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai Bổn Nguyện Công Đức Kinh của ngài Huyền Trang dịch.

[54] Kinh Dược Sư tên tiếng Phạn là Bhagavān Bhaisajyaguru Vaidūryaprabhasya Pūrvapranidhānaviśesa Vistara có đến năm bản dịch khác nhau. Bản dịch đầu tiên của ngài Bạch Thi Lê Mật Đa La thời Đông Tấn, bản thứ hai do ngài Huệ Giản dịch vào thời Lưu Tống (năm 457), bản thứ ba của ngài Đạt Ma Cấp Đa dịch vào thời Tùy, bản thứ tư của ngài Huyền Trang dịch vào đời Đường, bản thứ năm do ngài Nghĩa Tịnh dịch cũng vào đời Đường. Ngoại trừ bản của ngài Bạch Lê Thi Mật Đa ra, bốn bản đều nhấn mạnh đến công đức của Phật Dược Sư. Bản của ngài Nghĩa Tịnh đầy đủ nhất, mang danh xưng Dược Sư Lưu Ly Quang Thất Phật Bổn Nguyện Công Đức Kinh, có tên bảy vị Phật, bổn nguyện và thần chú của mỗi vị. Trong kinh này, đức Phật Dược Sư ở xa nhất, bổn nguyện nhiều nhất, công đức thù thắng nhất trong số các vị Phật. Bản của ngài Nghĩa Tịnh thường được gọi tắt là Thất Phật Dược Sư Kinh. Cũng do kinh này, trong các pháp hội Dược Sư xưa kia thường lập đàn Dược Sư gồm bảy khu, mỗi khu đốt bảy ngọn đèn lớn trước bàn Phật. So với các kinh Mật giáo khác, kinh Dược Sư được chú giải nhiều nhất.

[55] Kinh Phật khi xưa được chép trên lá bối (bối diệp). Bối diệp gọi đủ là Bối Đa La Diệp tức lá của cây Bối Đa La (pattra), tên khoa học là Laurus Oassia. “Bối diệp” là danh xưng chung chỉ tên các loại lá có thể dùng thay giấy khi chưa phát minh ra giấy. Được dùng phổ biến nhất là lá cây Đa La (Tāla). Loại lá này thuôn dài, dày chắc. Người ta phơi lá cho khô, cắt thành từng miếng rộng độ 6cm, dài chừng 18cm. Hai đầu xoi lỗ nhỏ để chép xong sẽ xỏ dây buộc thành từng tập. Khi chép kinh, người ta dùng mũi kim hay vật nhọn khắc chữ trên lá. Khắc xong, bôi mực lên rồi chùi đi, mực đọng lại nơi vết khắc. Một số quốc gia sau này tuy đă có giấy vẫn dùng phương pháp chép kinh lên những mảnh giấy rời rồi buộc lại thành tập như ở Tây Tạng, Nepal, Mông Cổ vẫn c̣n dùng. Các nước Nam Truyền Phật giáo như Cambodia, Lào, Thái vẫn c̣n giữ được rất nhiều bản kinh chép theo lối này trên lá gồi.

[56] Ông Châu đầu tiên là Châu Đôn Di, người sáng lập Lư Học đời Tống. Ông Châu thứ hai là Châu Hy, c̣n Trương là Trương Tải, triết gia theo chủ nghĩa duy vật. Tŕnh là hai anh em Tŕnh Hạo và Tŕnh Di, cũng là hai nhà Lư Học nổi tiếng đời Tống. Họ đưa quan niệm Lư và Khí vào Nho Học, nên học thuyết của họ được gọi là Tống Nho.

[57] Huyện Vụ Nguyên thuộc tỉnh An Huy.

[58] Thập Tam Kinh là mười ba bộ sách trọng yếu của Nho Giáo, tức kinh Dịch, kinh Thư, kinh Thi, Châu Lễ, Nghi Lễ, Lễ Kư, Tả Truyện, Công Dương Truyện, Cốc Lương Truyện, Luận Ngữ, Hiếu Kinh, Nhĩ Nhă và Mạnh Tử.

[59] Phiên thiết: Một lối phiên âm chữ Hán, dùng hai chữ để ghép lại. Chữ thứ nhất diễn tả phụ âm, chữ thứ hai h́nh dung âm vận. Các từ điển cũ, chẳng hạn như từ điển Khang Hy, thường dùng lối này để mô tả âm đọc, chua thêm một chữ đơn giản nhiều người biết cách đọc để h́nh dung thanh âm. Chẳng hạn chữ Diễn 演được từ điển Khang Hy phiên là Dĩ thiển thiết, âm Diễn (以淺切,音衍). Như vậy âm đọc là D + iển, nhưng do hiệp vận với chữ Diễn nên phải đọc thành Diễn. Theo các nhà nghiên cứu, cách phiên thiết này mô phỏng lối ghép chữ cái để ghi âm của tiếng Phạn.

[60] Tứ Khố Toàn Thư là một bộ sách tập thành vĩ đại nhất những tác phẩm đặc sắc nhất trong lịch sử học thuật Trung Quốc, được biên soạn kể từ năm Càn Long 38 (1773), phải mất 9 năm ṛng ră mới hoàn thành. Tất cả gồm 3.503 tác phẩm, chia thành 36.304 quyển, gần 320 loại, ước tính đến 800.000 chữ, bao gồm những tác phẩm từ thời Tiên Tần (trước đời Tần Thủy Hoàng) cho đến trước thời Càn Long. Toàn tập được chia thành bốn bộ phận lớn là Kinh, Sử, Tử, Tập (do vậy gọi là Tứ Khố). Ngoài những tác phẩm kinh điển của Nho Gia như Tứ Thư, Ngũ Kinh, c̣n có những tài liệu vô cùng giá trị như Tư Trị Thông Giám, Thủy Kinh Chú, Quốc Ngữ, Bản Thảo Cương Mục, kể cả những tác phẩm của Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam, Ấn Độ và các nhà truyền giáo Âu Châu cũng được thu thập. Công việc biên soạn được giao cho một cơ quan mệnh danh là Tứ Khố Toàn Thư Quán, vua sai hoàng tử thứ 15 là Vĩnh Dung làm Tổng Giám Tu, sai quận chúa Vu Mẫn Trung làm Tổng Tài, sai các đại học sĩ, thượng thư, thị lang thuộc sáu bộ làm phó tổng tài. Các học giả nổi tiếng thời ấy như Lục Tích Hùng, Tôn Sĩ Nghị, Đới Chấn, Châu Vĩnh Niên v.v… đều tham gia biên soạn. Số người tham dự chánh thức lên đến 3.600 người, nhân viên sao chép lên đến 3.800 người. Điểm đặc sắc của Tứ Khố Toàn Thư là bao gồm toàn bộ những tác phẩm trọng yếu trong bộ Vĩnh Lạc Đại Điển của thời Minh. Sau khi hoàn thành, sách được chép thành bảy bộ, chia ra cất giữ ở bảy nơi như Văn Uyên Các trong Tử Cấm Thành, Văn Nguyên Các thuộc vườn Viên Minh, Văn Sóc Các thuộc Cố Cung Phụng Thiên, Văn Tông Các thuộc chùa Kim Sơn ở Trấn Giang v.v… Năm Càn Long 52 (1781), vua đọc bộ này, phát hiện có những tác phẩm chê bai Thanh triều, bèn ra lệnh tái thẩm tra Tứ Khố Toàn Thư, bỏ đi 11 bộ sách trong ấy. Năm Gia Khánh thứ 8 (1803), Kỷ Hiểu Lam lại vâng lệnh nhuận sắc, bổ túc sai sót, tạo thành bản hoàn chỉnh. Khi liên quân Anh Pháp tấn công Bắc Kinh năm 1860, vườn Viên Minh bị đốt trụi. Loạn quân Thái B́nh Thiên Quốc lại đốt cháy gác Văn Tông, Văn Hội ở Hoa Nam. Như vậy, ba bộ Tứ Khố Toàn Thư bị thiêu hủy. Ngày nay chỉ c̣n được ba bộ hiện đang lưu giữ tại Đài Bắc Cố Cung Bác Vật Viện (viện Bảo Tàng Cố Cung Đài Bắc), nhưng chỉ có một bộ hoàn chỉnh (theo Wikipedia).

[61] Gương Tần: Tương truyền Tần Thủy Hoàng có một tấm gương báu có thể soi thấu ngũ tạng lục phủ của con người, biết rơ người ấy tà hay chánh. C̣n ngọc bích núi Kinh chỉ viên ngọc Biện Ḥa. Thời Chiến Quốc, Biện Ḥa t́m được tảng đá có ngọc từ Kinh Sơn, đem dâng cho vua, nhưng không ai tin tảng đá xù x́ ấy có ngọc. Vua cho là khinh quân, truyền chặt một chân. Vẫn cố dâng, bị chặt nốt chân kia. Biện Ḥa ôm tảng đá khóc ngoài đồng, có người thương t́nh tâu lên vua. Vua truyền phá đá, quả nhiên t́m được viên ngọc quư báu vô song. Tương truyền, viên ngọc này về sau được dùng làm ngọc tỷ (ấn ngọc) truyền quốc của Tần Thủy Hoàng.

[62] Hạ Môn (c̣n có tên là Lộ Đảo, thời Tống gọi là Gia Ḥa Dự), là một thành phố duyên hải thuộc miền Đông Nam tỉnh Phước Kiến, được h́nh thành từ năm 712, được coi là một thành phố trọng yếu của vùng Mân Nam.