2. Thể tánh của kinh

 Hết thảy các kinh điển đại thừa đều dùng Thật Tướng làm chánh thể. Cổ đức nói: “Các kinh Đại Thừa đều dùng một Thật Tướng làm ấn”.

Thật Tướng là tướng chân thật cũng là B́nh Đẳng Nhất Tướng. Thật Tướng vô tướng nhưng chẳng phải là bất tướng. Có tướng mà vô tướng nên gọi là Thật Tướng. Vô tướng là ĺa hết thảy tướng hư vọng nên vô tướng chính là ly tướng.

Hơn nữa, Thật Tướng chẳng phải là bất tướng, do nó chẳng phải là ngoan không, đoạn diệt như lông rùa, sừng thỏ, hết thảy hư vô! Kinh Kim Cang dạy: “Phàm sở hữu tướng giai thị hư vọng. Nhược kiến chư tướng phi tướng, tức kiến Như Lai” (Phàm cái ǵ có tướng đều là hư vọng. Nếu thấy các tướng chẳng phải là tướng th́ thấy Như Lai). Nghĩa là: Ngay nơi tướng ĺa tướng, ĺa sạch tướng hư vọng th́ thấy Thật Tướng, nên nói là thấy Như Lai, đấy là chỉ cho Pháp Thân Như Lai.

Pháp Thân Như Lai ĺa hết thảy tướng, nên nói: Thật Tướng vô tướng, nhưng không phải là không có Pháp Thân nên nói: Thật Tướng chẳng phải là bất tướng. Pháp sanh diệt toàn là hư vọng nhưng trong cái sanh diệt lại có cái chẳng sanh diệt. Các pháp sanh diệt là tướng sai biệt, nhưng trong cái sai biệt có cái chẳng sai biệt. Chẳng sanh chẳng diệt, chẳng có sai biệt, nên nói Thật Tướng là b́nh đẳng nhất tướng.

Thật Tướng nghĩa lư sâu xa. Nếu hiểu rơ Thật Tướng th́ ngộ được lư Đại Thừa. Nay tôi dùng thí dụ cho dễ hiểu: Ví dụ như dùng vàng chế ra tháp, tượng, b́nh, chén, xuyến, ṿng, các thứ tướng sai biệt rơ ràng. Nếu đem các vật đó bỏ vào ḷ nung, chúng lại hóa thành vàng. Các tướng vốn có đều tiêu diệt hết, nhưng vàng là bản thể các vật vẫn c̣n như cũ. Đủ thấy tướng sai biệt của các vật có sanh có diệt, đều thuộc về hư vọng, nhưng bản thể các vật là vàng, b́nh đẳng nhất tướng, bất sanh bất diệt, chẳng tăng, chẳng giảm.

Trên đây, dùng vàng để ví cho Thật Tướng chân thật b́nh đẳng, các vật bằng vàng ví cho các tướng sai biệt. Do ví dụ trên, thấy được rằng: Nếu phá tướng hư vọng sai biệt của các vật bằng vàng như tháp, tượng, b́nh, chén, xuyến, ṿng... th́ thấy vàng chân thật b́nh đẳng nơi các vật. Dùng điều này để ví với sự kiện ĺa tướng hư vọng của hết thảy pháp th́ thấy Thật Tướng. Do ĺa tướng hư vọng sai biệt nên nói là vô tướng. Trong các tướng hư vọng sai biệt có bản thể chân thật b́nh đẳng nên bảo là chẳng phải bất tướng. Ngay nơi tướng ĺa tướng, có tướng mà vô tướng bèn thấy rơ Thật Tướng.

Thật Tướng ĺa ngôn thuyết đúng như ngài Nam Nhạc Hoài Nhượng nói: “Thuyết tự nhất vật, tức bất trúng” (Nếu nói dường như có một vật th́ chẳng trúng), nên chẳng thể dùng thí dụ thế gian nào chỉ rơ được Thật Tướng. Trong thí dụ trên đây, nếu ngộ nhận thật sự có một tướng vàng cụ thể để đạt được th́ lại vướng vào tướng, không c̣n là Thật Tướng của vô tướng nữa! V́ vậy, bảo rằng: “Phàm sở ngôn thuyết, giai vô Thật Nghĩa” (Hễ có ngôn thuyết đều chẳng phải là thật nghĩa).

Hơn nữa, kinh Viên Giác dạy: “Chư huyễn tận diệt, giác tâm bất động” (Các huyễn diệt sạch, giác tâm chẳng động), “huyễn diệt diệt cố, phi huyễn bất diệt, thí như ma kính, cấu tận minh hiện” (V́ cái huyễn diệt bị diệt, chứ cái chẳng phải là huyễn (phi huyễn) chẳng bị diệt. Ví như mài gương[1], hết chất dơ th́ ánh sáng hiện).

Cái giác tâm sau khi huyễn bị diệt vừa được nói trong kinh cùng với cái sáng suốt hiện ra khi hết cấu nhơ đều chỉ cho cái Thật Tướng b́nh đẳng nhất vị được hiển lộ do ĺa vọng. Mài gương thật ra là mài bỏ chất nhơ. Tánh gương vốn sáng, chẳng phải tự bên ngoài mà có. Nhơ hết, sáng hiện, ĺa vọng tức là chân. Do vậy, bảo: “Bất dụng cầu Chân, duy tu tức kiến” (Chẳng nhọc cầu Chân, chỉ cần dứt cái Thấy). Cái Thấy của chúng sanh đều là cái thấy hư dối. Cái Thấy chân thật là tri kiến của Phật.

Sách Yếu Giải lại viết: “Tâm tánh của một niệm hiện tiền của chúng ta chẳng ở trong, chẳng ở ngoài, chẳng ở khoảng giữa, chẳng phải quá khứ, chẳng phải hiện tại, chẳng phải vị lai, chẳng phải xanh, vàng, đỏ, trắng, dài, ngắn, vuông, tṛn, chẳng phải hương, chẳng phải vị, chẳng phải xúc, chẳng phải pháp. T́m th́ chẳng thể được, nhưng chẳng thể bảo là Không. Nó tạo đủ bách giới, thiên như[2] nhưng chẳng thể bảo là Có. Ĺa hết thảy tướng duyên lự, phân biệt, ngữ ngôn, nhưng chẳng phải ngoài những thứ ấy riêng có tự tánh (như trong thí dụ ở phần trên, hết thảy các vật đều chẳng ngoài vàng). Nói tóm lại, ĺa hết thảy tướng chính là hết thảy pháp. Do ĺa nên vô tướng. Cũng do vậy nên chẳng phải là bất tướng. Do chẳng thể được nên cưỡng gọi là Thật Tướng”.

Rơ ràng Thật Tướng chính tên cưỡng gọi của một niệm tâm tánh hiện tiền của chúng ta. Tánh của một niệm nơi tâm được cưỡng gọi là Tự Tánh. Nhị Tổ t́m tâm chẳng được nên “đă an tâm rồi”, nhưng chẳng thể bảo là Không. Tuy Lục Tổ nói: “Hà kỳ tự tánh năng sanh vạn pháp” (Nào ngờ tự tánh hay sanh vạn pháp), cũng chẳng thể chấp là Có. Ĺa tứ cú, tuyệt bách phi[3], chẳng thể dùng suy lường, phân biệt để hiểu nổi. “Linh minh đỗng triệt, trạm tịch thường hằng” “riêng sáng vằng vặc”, “rạng ngời hư không”, “linh quang độc diệu, thoát sạch căn trần”. V́ thế, Liên Tŕ đại sư khen ngợi rằng: “Lớn thay chân thể! Chẳng thể nghĩ bàn nổi th́ chỉ có mỗi tự tánh mà thôi!”.

Bản chất của Thật Tánh đă được bàn thô thiển như trên. C̣n như thể tánh của Đại kinh v́ sao lại bảo là Thật Tướng? Dưới đây sẽ bàn. Văng Sanh Luận của Thế Thân Bồ Tát có đoạn viết:

“Trang nghiêm cơi Phật công đức thành tựu, trang nghiêm Phật công đức thành tựu, trang nghiêm Bồ Tát công đức thành tựu. Nên biết ba thứ thành tựu nguyện tâm trang nghiêm này có thể nói gọn trong một pháp cú. Một pháp cú là thanh tịnh cú. Thanh tịnh cú là chân thật trí huệ vô vi Pháp Thân”.

Luận này thật đă hiển thị Nhất Chân pháp giới sự lư vô ngại: Ngay nơi tướng chính là đạo. Các thứ y báo, chánh báo trang nghiêm nơi thế giới Cực Lạc, mỗi thứ đều là Pháp Thân vô vi trí huệ chân thật, mỗi thứ chính là Thật Tướng. Do vậy mới nói kinh này lấy Thật Tướng làm Thể. Cừ Am đại sư đời Minh nói: “Rừng quỳnh, ao ngọc hiển hiện trực tiếp nguồn tâm. Thọ lượng, quang minh phơi bày trọn vẹn tự tánh”.

U Khê đại sư đă viết trong bộ Viên Trung Sao như sau: “Rừng quỳnh, ao ngọc, thọ lượng, quang minh vốn là tướng của hết thảy pháp. Chúng đă hiển lộ trực tiếp nguồn tâm, phô bày trọn vẹn tự tánh th́ lấy tướng nào để đạt được! Đấy chính là tướng mà vô tướng, tuy là tướng mà là chánh thể của vô tướng. Tâm tánh của bọn ta lượng đồng pháp giới, linh minh đỗng triệt, trạm tịch thường hằng. Theo bề dọc th́ suốt cả ba đời, theo bề ngang th́ trọn khắp mười phương”. Cơi nước Cực Lạc chẳng ở ngoài tâm, tâm ta sẵn đủ bách giới thiên như. Tâm tịnh th́ cơi Phật tịnh, cơi tịnh th́ tâm ta tịnh, nào có một pháp ở ngoài tâm ta. Pháp được kinh này phô diễn là để hiển thị trực tiếp bổn tâm, phô bày trọn vẹn tự tánh. Ngay nơi tướng chính là đạo, chẳng phải là không có Thật Tướng. Sách Di Đà Yếu Giải viết:

“Thật Tướng không hai, cũng chẳng phải là bất nhị. V́ vậy dùng toàn thể làm y báo, chánh báo, làm pháp, làm báo, làm tự, làm tha, nhẫn đến năng thuyết (người nói), sở thuyết (pháp được nói), người độ, kẻ được độ, người tin, pháp được tin, người phát nguyện, điều được nguyện, người tŕ, danh hiệu được tŕ, năng sanh (người văng sanh), sở sanh (cơi để sanh về), người khen ngợi, pháp được khen ngợi, không chi chẳng được Thật Tướng chánh ấn in vào”.

Do đoạn văn trên, thấy được rằng toàn kinh này gói trọn trong một Thật Tướng, nên nói: Thật Tướng là thể tánh của kinh này vậy.

Lại nữa, phẩm Đức Tuân Phổ Hiền trong kinh này chép: “Khai hóa hiển thị Chân Thật Tế”. Phẩm Đại Giáo Duyên Khởi chép: “Dục chửng quần manh, huệ dĩ chân thật chi lợi” (Muốn cứu vớt quần manh, ban cho lợi ích chân thật). Phẩm Tích Công Lũy Đức chép: “Trụ chân thật huệ, dũng mănh tinh tấn, nhất hướng chuyên chí trang nghiêm diệu độ” (Trụ chân thật huệ dũng mănh tinh tấn, một dạ chuyên chí trang nghiêm cơi nhiệm mầu).

Chân Thật Tế là Chân Như Thật Tướng bổn tế. Đó chính là điều kinh này khai thị. Cơi nhiệm mầu Cực Lạc được trí huệ chân thật trang nghiêm thành tựu. Di Đà Thế Tôn thâu nhiếp cơi mầu nhiệm ấy, tuyên dương pháp mầu này, muốn ban cho bọn chúng sanh ta cái lợi chân thật. Ba thứ chân thật này (Chân Thật Tế, Chân Thật Huệ, và Lợi Ích Chân Thật), một chính là ba, ba chính là một, là phương tiện rốt ráo chẳng thể nghĩ bàn. Toàn thể của y báo, chánh báo cơi Cực Lạc, pháp môn Tịnh Độ đều là Chân Thật Tế. V́ vậy, ta nói kinh này lấy Thật Tướng làm thể tánh vậy.

 


[1] Mài gương: Thời xưa, dùng đồng làm gương nên phải mài cho gương sáng bóng mới soi mặt được.

[2] Bách giới thiên như: Theo tông Thiên Thai, có mười giới: từ ngạ quỉ, súc sanh, địa ngục... cho đến chư Phật. Trong mỗi giới lại có đủ mười giới, nên 10x10=100 giới. Trong mỗi giới lại có mười môn như thị; như thị tướng, như thị thể, như thị tánh... (xem kinh Pháp Hoa) nên thành ra một ngàn như. Tông Thiên Thai dùng chữ “bách giới thiên như” để chỉ tất cả các pháp.

[3] Tứ cú: Có, không, vừa có vừa không, chẳng phải có chẳng phải không.

Bách phi: Bách là con số tượng trưng cho đông nhiều, chữ Phi chỉ cho các thứ phủ định phi hữu, phi vô v.v… Nói chung “tứ cú bách phi” hàm nghĩa hết thảy ngôn từ đều không phải là thực tại, chỉ là mê chấp của hết thảy chúng sanh.